- Allah zaman ve mekândan münezzehtir. Buna mukabil bazı ayetlerde “Allah’ın arşa kurulduğu” ifade edilmiştir. Bu çelişkiyi nasıl açıklayacağız?

Değerli kardeşimiz

Arş:Taht koltuk demektir. İstiva ise kurulmak oturmak istila etmek hakimiyet kurmak hükümran olmak gibi manalara gelir.

Arap lisanında olduğu gibi bu lisanla inen Kur’an’da da teşbih mecaz istiare gibi edebi sanatlar oldukça fazla kullanılmıştır.

Özellikle görülmeyen ve insanlar tarafından pek anlaşılmayan soyut konularda bu edebi sanatlarla bazı hakikatlere işaret edilmiş ve anlaşılabilir hale getirilmiştir.

Örneğin:

 “Rahman arşa istiva etti.” (Tâhâ 20/5)

mealindeki ayet ve benzeri ayetlerdeki ifadeyle Allah’ın rububiyet arşının yegâne sultanı ve hükümranı olduğu gerçeği belirtilmiştir. Burada da Rahman isminin kullanılmasıyla bütün kâinat çapında faaliyet icar eden Allah’ın bütün fiillerinin kusursuz olduğuna işaret edilmiştir.

- Burada “taht” anlamına gelen Arş kelimesi mahiyeti bilmediğimiz bir yapı olmakla beraber ayetlerde daha ziyade “saltanatın tahtı” manasında kullanılmıştır.

Bilindiği üzere bu terim maddi olmaktan ziyade manevi makamı gösterir. Mesela: “Filan adam cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturdu.” denildiği zaman bununla kastedilen şey bir yerde bulunan ve cumhurbaşkanı olan kimsenin üzerinde oturacağı bir koltuktan ziyade “cumhurbaşkanlığı makamı”dır. Bunun gibi “Allah/Rahman Arşa istiva etti.” mealindeki ayetlerden maksat Allah’ın bütün evrenin yegâne sultanı hükümranı olduğu anlamına gelir.

- Selef alimleri bu gibi “müteşabih=manası kapalı” olan ayetlerin gerçek manasına Allah’ın ilmine havale ederek susmayı tercih etmişlerdir.

Halef alimleri ise tevile muhtaç olan bu ifadeleri tevil etmeyi uygun görmüşlerdir. Belirttiğimiz manalar Halef/Üçüncü asırdan sonra gelen bütün alimler tarafından kabul edilen bir hakikattir. Zira Arşı da yaratan Allah’tır. Allah ezelidir. hadiste ifade edildiği üzere “Allah ezelde vardı onunla birlikte hiçbir şey yoktu”.

Bu sebeple İslam’da kabul edilen “Allah’ın zaman ve mekândan münezzeh olduğu” inancı ile “arşa istiva” ayetleri arasında gerçekte hiçbir çelişki yoktur. Çünkü zamanı da mekânı da Arşı da Kürsiyi de Allah yaratmıştır. Bunlar yok iken Allah vardı ve bunları sonradan yarattı.  

“Allah’ın benzeri hiçbir şey yoktur.”(Şura 42/11)

mealindeki ayetin açık ifadesi de “arşa istiva”nın ateistlerin düşündüğü gibi bir alama gelmemektedir. Çünkü bu takdirde Allah’ın diğer varlıklara benzemesi söz konusu olur.

Özetle: Allah ezelde nerede ise şu anda aynı yerdedir. O zaman “le mekân-la zaman” (mekan-zamanın olmadığı şey) denilen Ezelde var olduğu gibi varlığını devam ettirmektedir. Çünkü O ezeli ve ebedidir.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi