Değerli kardeşimiz

Mahiyet: Bir şeyin -haricî vücuduna bakılmaksızın- özünün aslının ne olduğunu ifade eden makul bir kavramdır. İnsanın “düşünen konuşan bir canlı” olarak tasvir edilmesi onun mahiyetine yönelik yapılan bir tanıtımdır. Allah’ın özü yani Zat-ı Akdesinin ne olduğu bilinmediğine ve bilinmeye imkân da olmadığına göre onun mahiyetinden söz etmek de mümkün değildir.

Mahiyet “ma-huve / ma-hiye”(o nedir?) sorusunun işaret ettiği bir hüviyetin ifadesidir. Allah’ın elbette bir zat-ı akdesi vardır ve bu manada bir mahiyeti özü de vardır fakat onun mahiyetinin ne olduğunu bilmediğimiz için “mahiyetinden söz edilmez” denilebilir.

Bununla beraber ilmî birer terim olarak bakıldığı zaman mahiyet bir mevcudun dışarıdaki vücud-u haricisi nazara alınmadan kavramsal olarak ne olduğunu ifade ettiği için bu manada Cenab-ı Hak hakkında kullanılması uygun olmaz. Çünkü mutlak varlıktır ve o anıldığı zaman mutlaka onun varlığı kastedilmiş olur. Hakikat ise vücud-u haricîyi ifade ettiği için Allah hakkında bu kavramın kullanılması caizdir.

Kemiyet: Bir şeyin sayısal tablosunu miktarını ifade eder. Allah’ın miktar ve sayı olarak bir yere yerleştirilmesinin caiz olmadığı Ehl-i sünnet alimlerinin ittifak ettiği bir husustur. “Allahu Vahidun bila aded = Allah sayılara girmeksizin birdir tekdir.” ifadesi bu gerçeğin altını çizmek içindir. Çünkü bir şey sayıca bir ise onun cinsinden ikincisi de var demektir. Allah hakkında böyle bir yanlışın önüne geçmek için bu ifadeler kullanılmıştır.(bk. Cürcani Tarifat)

Nitekim İmam Azam Fıkh-ı Ekber'de bu hakikati “Allah Teâlâ zatında birdir. Fakat bu birliği sayı bakımından değil ortağı bulunmaması bakımındandır.” (bk. İhlâs 112/1-5; Cin 72/3; Enbiyâ 21/22) cümlesiyle özetler.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Allah’ın mahiyeti insan aklıyla kavranabilir mi?

- Tevhid ne demektir?

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi