Destek Sitesi platformunda Uzman olmak ister misiniz?

Uzman olmak için Şimdi başvurun.

İslam'dan önce Cahiliye döneminde Arapların Allah inancı nasıldı?

Oluşturulma tarihi: 31.01.2025 23:16    Güncellendi: 31.01.2025 23:16
Cevap

Değerli kardeşimiz

İslam’dan önceki Cahiliye döneminde puta tapmak Allah’a şirk koşmak ve Allah hakkında uygun olmayan inanç ve düşünceler olduğu gibi yüce bir varlık olarak tek bir Allah’a iman mefhumu da mevcuttu.(1)

Hanif dinine mensup olduğunu söyleyenlerin bazıları Hicaz bölgesinde mevcut olan şirki putperestliği tenkit ediyorlardı.(2) Allah hakkında O’na uygun inanç içerisinde kalabiliyorlardı. Nitekim Haniflerin içinde bulunduğu durumu anlatması bakımından Ebu Zer (r.a.) olayı önemlidir. Yeni dinin varlığını duyan Ebu Zer (r.a.) kardeşini gönderip bilgi edinmesini ister. Kardeşi dönüşünde şöyle der:

“Hz. Muhammed senin gibi tek Allah’a ibadet ediyor iyilikle muamele etmeyi emrediyor.”(3).

Yine Zeyd b. Amr Kabe’ye gidip secdeye kapanıyor ve şöyle dua ediyor:

“Allah’ım ben sana nasıl ibadet edileceğini bilmiyorum. Senin razı olacağın ibadeti bilsem öyle ibadet ederim. Fakat bunu bilmediğim için başımı yere koyup secde ediyorum.”(4)

Züheyr b. Ebi Sülma’nın şu beyti   Allah’ın yalnız bir olduğuna inanması değil aynı zamanda ileri bir mertebe olan onun her şeyi hatta içimizde gizlediklerimizi bile  bildiğine her şeyin kaydedilip bir gün hesaba çekileceğimize olan inancını ifade eder.

“İçimizdeki şeyleri gizlemeye çalışıyorum ne kadar gizlense Allah onları bilir. (Yaptığımız şeylerin  cezası) ertelenir bir kitaba konur ya da hesab günü için saklanır veya hesabı çabuk görülür intikam alınır.”(5)

İbrahim (a.s.) ve İsmail (a.s.)’ın dininden geriye kalan inanç esasları ışığında Allah’a dosdoğru inanarak şirk koşmayanlar olduğu gibi bir taraftan Allah’a inanıp diğer taraftan çeşitli varlıkları veya putları O’na ortak koşanlar da vardı.(6) Bu taptıkları şeyleri aracı kabul ediyorlar yaptıkları şirke güya kendilerince meşruiyet kazandırıyorlardı. Gök cisimlerinden güneşe tapanlar(7) olduğu gibi yıldızları Allah’ın en büyük mahlukları olarak gördüklerinden saygılarından dolayı zamanla(8) onlara da ibadet edenler vardı. Melek cin ve ruhanileri(9) tabiat varlıklarını(10) ortak koşanlar olduğu gibi tamamen inkâr edenlerde mevcuttu.(11)

İşte böyle bir ortamda gelen İslam daha önceden var olan doğru inançları muhafaza ederek Allah’ı kendisine layık bir şekilde vasfetmiş ortaklardan şirkten benzetmekten vasıtadan münezzeh olduğunu ifade etmiş inkarcılığın her çeşidini kaldırarak uluhiyetin bütün yönlerini kemal-i vuzuhla izah ve ispat etmiştir.

Dipnotlar:

1.  bk. M. Hamidullah I 31.
 2.  Uğur M. Hicri Birinci Asırda s. 13; Kureyşli muvahhidlerden bazılarının Mekke’yi terk edip yeni din arayışlarına girmelerini (İbn İshak Sire s. 95) zaten bir kısmını yaşadıkları ama tamamını bilmedikleri Hanifliği veya geleceğini bildikleri İslam’ı arayış çabaları diye anlamak daha uygun olacaktır.
 3.  Müslim Fedailü’s-Sahabe 131.
 4.  M. Hamidullah İslam Müesseselerine Giriş Düşünce yay. İst. 1981 s. 39.
 5.  Muallakat-ı Seb’a s. 24.
 6.  Yedi ilaha inandığını söyleyen Husayn’a  Hz. Peygamber (a.s.m.) Müslümanlığı öğretir o da müslüman olur: Tirmizi Daavat 70.
 7.  bk. İbn Kuteybe Te’vil s. 154; Alusi Buluğu’l-Ereb II 215-216; Krş. Neml 22-24; Zümer 3.
 8. Değişik yıldızları kutsal gördükleri ile ilgili bkz. Buhari Menakibu’l-Ensar 27; Müslim Cenaiz 29; Müsned II 455. Krş. Doğuştan günümüze İslam tarihi Komisyon Çağ Yay. İst. 1992 I 175. Güneş hakkındaki bu düşünceler Ay hakkında varolmuş İslam bu yanlış anlayışları tamamen kaldırmıştır. Ancak günümüzde bazı zayıf ve hasta çocukların Ay’a gösterilerek “Ya al ya ver” denilmesi çocukların yeni çıkan dişlerini güneşe göstererek iyisiyle değiştir denilmesi hala bazı yanlış anlayışların devam ettiğini gösterir. (bk. Kalafat Y.D. Anadoluda eski Türk İnanışlarının İzleri T.T.K.Y. Ank. S. 31; Çelik Ali Halk İnanışları s. 72.)
 9. bk. Al-i İmran 80; İbn Kesir Tefsir IV 377; Yazır Hak Dini VIII 5381; İzutsu Kur’an’da Allah ve İnsan s. 19; Alusi Buluğu’l-Ereb II 197; Krş. Saffat 158; En’am 100.
 10. İbnü’l-Kelbi Kitabü’l-Esnam s. 11-16; Kur’an-ı Kerim bunları değişik isimlerle anar: A’raf 128; En’âm 74; Enbiya 52; Şuâra 71 Mâide 90.
 11. bk. Casiye 24; Âlusi Buluğu’l-Ereb II 220; Allah’a inanıp Peygamberi inkar edenler için bk. Furkan 7.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi