Değerli kardeşimiz

Sidretü'l-müntehâ son sidre demektir ve izâfi bir terkiptir.

Münteha: İsm-i mekân ya da mimli mastar olan bu kelime "nihayet sidresi" veya "son sınır sidresi" anlamını ifade eden bir isimdir.

Sidre daha evvel de geçtiği gibi ağaç demektir. Kamus Tercemesi'nde sidre ile ilgili şu bilgiler vardır: 

"Sidr in kesri ve n sükunu ile okunur. Nebk ağacına verilen bir isimdir. Buna "Arabistan kirazı" da denir ki Trabzon hurması da aynı nevidendir. Bu kelimenin müfredi sidre çoğulu siderât sidirat sider ve südür şeklinde gelir. Adı geçen bu ağaç iki çeşittir. Birisi büstânî (bahçeye mahsus)dir ki meyvası hoş olup yapraklarıyla da yıkanılmaktadır. Diğeri de berrî (toprağa mahsus)dir ki bunun meyvesi tatsızdır. Her ikisinin de gölgesi gayet koyu hoş ve hafiftir."

Bu kelime de ayrıca bir hayret mânâsı da vardır. Seder ve sederat göz kamaşmak ve hayran olmak demektir. Bunun binâ-i nev'isi de bir nevi hayrete düşmeyi ifade eder. Bu sebeble müfessirler sidretü'l-müntehâyı her iki mânâyı da gözeterek tefsir etmişlerdir. Bu konudaki farklı yorumları şöyle sıralamak mümkündür:

1.Sidretü'l-müntehâ yedinci semada bir hadise göre de altıncı semada Arş'ın sağ tarafında bulunan bir nebk ağacıdır ki müttakilere vaad edilen cennetin nehirleri (bk. Muhammed 47/15) onun altından çıkar. Hz. Peygamber (asm)'in meyvesini tacın püsküllerine yapraklarını da fil kulaklarına benzeterek tavsifde bulunduğu bu ağaç hakkında şunları söylediği rivayet edilmiştir:

"Öyle bir ağaç ki bir binici onun gölgesinde yetmiş sene yol alsa yine katedemez. Bir yaprağı ümmetin hepsini örter."

"Öyle bir ağaç ki bir binici onun gölgesinde yüz sene gitse katedemez. Bir yaprağı bütün ümmetin üzerini örter."

gibi haberler nakledilmiştir. Bu haberler söz konusu ağacı mahlukatın cisim ve boyutları bakımından aldıkları son şekil ve emir âleminin sınırına dikilmiş bir ağaç bir"oluşum ağacı"olarak göstermektedir.

İbnü Mes'ud'dan gelen bir rivayette onun şöyle dediği görülür:

"Sidretü'l-Müntehâ cennetin uc kısımlarında bulunan bir yerdir. Üzerinde ise Sündüs ve İstebrak'ın etekleri vardır."

Keşşâf'da da "Sidre-i Müntehâ sanki cennetin bitiş noktasındadır."şeklinde bir ifade vardır.

İbnü Abbas ve Ka'b'dan nakledildiğine göre Sidre-i Müntehâ arşın altında bulunan bir ağaçtır ki melekler nebiler ve mahlukat içinde bulunan âlimlerin ilmi sonuçta ona ulaşır. Ondan ötesi ise gaybdır Allah'tan başkası bilemez.

Dahhâk'tan yapılan bir rivayette de şöyle denilir: "Allah'ın her emri ona ulaşır ondan daha ileri geçemez."

Görüldüğü gibi bütün bu sözler müntehâ kelimesinin ifade ettiği anlamı açıklayıcı mahiyettedir.

2.Fahreddin Râzî de tefsirine ikinci sırada kaydettiği bir görüşte şunları söyler: "Sidre 'Rakib'den 'rikbe' gibi bina-i merre olarak alınırsa bu takdirde sidre-i müntehâ hayret-i kusuâ (en son hayret) manasını ifade eder."

Yani akılların daha fazla hayret tasavvur edilmeyecek derecede hayrette kaldıkları bir makamda Hz. Peygamber (asm) hayrete düşmedi şaşmadı kendisini kaybetmedi ve gördüğünü gördü demektir. Ancak yine de Râzî sahih olarak ilk verdiği rivayeti kabul etmektedir.

Kaynaklar:

- Kamus Tercümesi II 385.
- Müsned III 164; IV 207.
- Taberî Zemahşerî Râzî Kurtubî Beyzâvî Alûsî Necm suresi 14. ve 16. ayetlerin tefsiri.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi