Değerli kardeşimiz

- “Allah’a karşı gelmekten sakınanlar ise o gün gölgeliklerde pınar başlarındadır.” (Mürselat 77/41). Bu ayetteki gölgeler cennetin bağ ve bahçelerindeki ağaçların gölgelerdir.

- “Dürüst tüccar kıyamet günü Arşın gölgesindedir.” (Kenzu’l-ummal 9218). Mealindeki hadiste ve daha bir çok hadiste geçen Arşın gölgesi bizce meçhuldür. Arşın kendisini bilmediğimiz için onun gölgesinin de nasıl olacağını bilemeyiz.

Ancak bu konudaki değişik hadislerden anlıyoruz ki kıyamet gününün en büyük sıkıntılarından biri o gündeki şiddetli sıcaklıktır. Bu sebeple o gün en büyük nimetlerden biri de bir gölgede gölgelenmektir. Başka insanların korkunç bir sıcaklık altında hesap verirken Arşın gölgesinde oturup istirahat etmek gerçekten gıpta edilmeye değer bir ödüldür.

"Onlara şöyle denecek: "Yalanlamakta olduğunuz şeye (cehennem azabına) gidin. Üç kola ayrılmış gölgeye gidin ki o ne gölgelendirir ne de alevden korur." Şüphesiz cehennem her biri saray büyüklüğünde kıvılcımlar saçar. Bunlar sanki birer kızıl devedir. O gün vay yalanlayanların hâline!" (Mürselat 77/29-34)

Bu ayetteki gölgelerden maksat cehennemdeki ateşin şiddetli alevler çıkarmasından oluşan üç çatallı dumanlardan meydana gelen ateşli gölgelikler demektir. (Taberî ilgili ayetin tefsiri)

Müfessirler şöyle demişlerdir: Kıyamet gününde güneş insanların başına yaklaşır... O vakit üzerlerinde hiçbir elbise ve hiçbir örtü bulunmaz. Güneşin alevi onların yüzlerini yalar ve değip geçer. Nefeslerini yakar adeta... Ve o gün uzar da uzar... Derken Allahuteâlâ rahmetiyle dilediği kimseleri kurtarır ve onları gölgelerinden bir gölgeye sokar. İşte o zaman onlar "Allah bize lütufta bulundu ve bizi özlere işleyen yakıcı ateşin azabından korudu..." (Tur 52/27) derler. O vakit yalanlayıcılara da "O yalan sayıp durduğunuz azaba ve Allah'ın ikabına gidiniz..." denilir. Ayetteki "Cehennemin dumanına..." demek olup bu tıpkı "kapkara dumandan bir gölge içinde... "(Vakıa 56/43) ifadesi gibidir

Üç kola ayrılmış Cehennem gölgesi denilen alevler:

a. Hasan el-Basri şöyle demiştir: "Bu gölgenin ne olduğunu bilmiyorum. Onun hakkında herhangi bir şey duymadım..."

b. Bir topluluk ise "üç kola ayrılmış" ifadesinden murad edilen o ateşin hem altlarından hem de üstlerinden gelip onları çepeçevre kuşatmasıdır demiştir. Ateşin burada “gölge" olarak isimlendirilmesi o ateşin onları bütün yönlerden kuşatması itibariyle bir mecazdır. Bu tıpkı "Onların üstlerinde ateşten tabakalar altlarından (ateşten) tabakalar vardır... "(Zümer 39/16) ayetinde olduğu gibidir.

c. Bundan maksat duman “duhan”dır. Bu mana "Duhan çepeçevre kendilerini kuşatmış..." (Kehf 18/29) ayetinden elde edilir. "Ateşin duvarları..." ile kastedilen dumandır. Sonra bu dumandan bir bölüğü onun sağına bir başka bölüğü de soluna; bir üçüncü bölük de üstüne geçer...

Razi’ye göre bunlar imkansız değildir. Çünkü gazap insanın sağından; şehvet ise solundan gelir. Kuvve-i şeytaniye ise dimağındadır. İnsanın inancı ve amelleri konusunda ondan meydana gelen bu afetlerin kaynağı ancak üçtür. Bu üç kaynaktan da muhtelif karanlık ve zulumâtlar meydana gelmiştir.

Yine burada üç derecenin bulunduğunun söylenilmesi de mümkündür: Bunlar his hayal ve vehim... Bunlar ruhun kutsiyet ve paklık aleminin nurlarıyla aydınlanmasına engeldir. Bu üç mertebeden her birinin hususi bir karanlık ve zulmanîliği bulunur.

d. Bir topluluk ise şunu söylemiştir. Bu ifade bu dumanın çok büyük olduğunu anlatan kinaye yollu bir anlatımdır. Zira büyük duman kütlesi pek çok kol ve dallara ayrılır.

e. Ebû Müslim ise şunu söylemiştir: Hakkında Cenâb-ı Hakk'ın bundan sonra buyurmuş olduğu ifadelerin söz konusu olması da muhtemeldir. Yani onun gölgelendirmemesi alevler karşısında hiçbir fayda vermemesi ve onların adeta saraylar misali olan kıvılcımlar saçması... (bk. Razi ilgili ayetin tefsri)

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi