- Cüz-i irade terimi ilk ne zaman veya kim kullanılmıştır?
- Cüz-i irade Sahabe tabiin tebe-i tabiin selef-i salihin zikretmiş midir?
- Zikretmiş ise kaynağıyla bildirir misiniz?

Değerli kardeşimiz

İrade-i cüziye teriminin ilk defa ne zaman kullanıldığını tespit edemedik.

- Kur'an ifadelerinin mantukundan olduğu gibi muvafık ve muhalif mefhumundan fehvasından zımnî iltizamî ve tetabukî delaletinden mustetbeatu’t-terakibinden remzî telvihî telmihî işaretlerinden de manaların çıkarılabileceği hususu usul açısından kabul edilen bir ilmî kaide olduğu gibi binlerce müfessir tarafından fiilen de uygulanan bir prensiptir.

- Buna göre cüz-i irade mefhumunun Kur'an’da bile geçtiğini söyleyebiliriz. Zira bu kelimenin aynı lafızla Kur'an’da geçmemesi o konunun orada işlenmediği anlamına gelmez.

Literal bir bakışa göre konuları ele almak zahirperest haricî zihniyetin bir uzantısıdır. Bu bakış açısıyla Hz. Ali (ra) dahil nice masum sahabe öldürülmüştür.

- Kur'an’da insan iradesinin varlığına şahadet eden onlarca ayet vardır:

“Herkesin kazandığı iyilik kendi lehine işlediği fenalık kendi aleyhinedir.” (Bakara 2/286)

“Şuayb: Ey halkım  dedi ya ben Rabbimden gelen açık delile dayanıyorsam ve O kendi katından bana güzel bir nasip lütfetmişse? O’na nankörlük etmem doğru olur mu?Hem ben sizi birtakım şeylerden menederek kendim onları işlemek istemiyorum ki! İstediğim tek şey gücüm yettiğince ortamı düzeltmektir. Muvaffak olmam sadece Allah’ın yardımı ile olur. Onun için ben de yalnız O’na dayanıyorum O’na yöneliyorum.”(Hud 11/88)

“De ki: İşte Rabbiniz tarafından gerçek geldi. Artık dileyen iman etsin dileyen inkâr etsin.”(Kehf 18/29)

Bu ayetler bunlardan sadece bir-iki misaldir. Bu ayetlerde açıkça insanların iradesinden söz edilmektedir.

- Literal bakışla konuya bakarsak Kur'an’da “Allah’ın iradesi”nden de aynı lafızla söz edilmemektedir. “İradetullah = Allah’ın iradesi” diye bir kavram geçmemektedir.

Şimdi bu hususu nazara alarak onlarca ayette vurgulanan Allah’ın iradesini inkâr mı edeceğiz?

- Allah’ın mutlak iradesi ile kulun küçük iradesini birbirinden ayırmak için -tam vaktini tayin edemezsek de- bin seneden beri İslam alimleri tarafından kullanılan “Allah’ın külli iradesi” ile “insanın cüzi iradesi” kavramlarının kullanıldığını biliyoruz.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi