"Onlara selam vermeyiniz..." anlamına gelen hadisi nasıl anlamak gerekir?

Değerli kardeşimiz

Selam; sevgi ve muhabbeti ifade edip manevî bağları kuvvetlendirmek için teşri' edilmiştir. Müslümanlarla Müslüman olmayan kimseler arasındaki bağ küfürle kopuk olduğundan Müslüman olmayanlara selam vermek anlamsızdır.

Peygamber (asm) buyuruyor ki:

“Yahudi ve Hristiyanlara öncelikle siz selam vermeyin. Yolda onlardan biriyle karşılaştığınız zaman eziyet etmemek şartıyla onları yolun kenarından yürümeye zorlayınız.” (Müslim Selam 13; Ebû Dâvûd Edeb 138; Tirmizî İsti‘zân 12; İbni Mâce Edeb 13)

Bu konuda alimler arasında farklı görüşler vardır. İmam Nevevî’nin bildirdiğine göre Şafii alimlerin büyük çoğunluğuna göre Ehl-i kitaba selam vermek haramdır selamlarını almak ise caizdir. Bunun da kısaca “ve aleyküm” şeklinde olması gerekir. Diğer bazılarına göre ise ilk selam vermek haram değil mekruhtur. Yani hadisteki nehiy/yasak kerahet içindir. Ancak Nevevî bunun haram olduğu görüşündedir.

Bir kısım alimlere göre -bir zorunluluk bir ihtiyaç bir sebepten dolayı olursa- onlara selam vermek de almak da caizdir. Alkame Nehaî bu görüştedir. İmam Evzaî de bunun caiz olduğunu şu sözleriyle ifade etmiştir:

“Eğer onlara selam verirsem benden önce de bazı salih kimseler onlara selam vermiştir eğer vermezsem benden önce de bazı salih kimseler onlara selam vermemiştir.” (Nevevî ilgili hadisin şerhi).

Bu farklı görüşleri göz önünde bulundurduğumuzda mümkün oldukça selam vermek yerine başka bir ifadeyi (ör. merhaba) diyebiliriz. Şayet karşı taraf bunu kasıtlı bir şekilde selam verilmediğini düşünüp alınganlık gösterecek olursa -cevaz veren alimlerin görüşleri doğrultusunda- hareket etmeyi tercih edebiliriz.

Ehl-i kitaptan birisi selam verdiği takdirde ise yalnızca "ve aleyküm / size de" denilir. (Buhârî İsti’zân 22 Mürteddîn 4; Müslim Selam 6–9)

Maslahata binaen Müslüman olmayan kimselere "selam" lafzını ifade etmeden "iyi günler iyi akşamlar merhaba" gibi ifadeler kullanılabilir.

Müslüman bir ülkede yaşayanlar karşıdakilerin kafir olduğunu bilmiyorsa selam verebilir. Eğer selamı almazlarsa kendi selamını kendisi "ve aleyküm selam" diyerek geri alır. Onların bu selamı almamasından dolayı da sorumlu olmaz.

Yolda sıkıştırma meselesi İslam’ın izzetini göstermeye yönelik bir davranış olarak değerlendirmek gerekir. Bu ise zaman ve zemine göre farklılık arz edebilir. Eskiden -her şey din çerçevesinde değerlendirildiği için- böyle bir davranış Müslümanın vakarını izzetini yansıtmış olabiliyordu.

Bu gün global dünya medeniyetinde din değil başka evrensel kurallar nezaketler ön plana çıkmıştır. Karşı tarafa böyle bir davranış sergilemek izzeti vakarı değil nezaketsizliğin görgüsüzlüğün belgesi olacaktır. İmam Gazalî şöyle diyor:

“Bir sünnet fasık olan kimselerin şiarı / nişanı adeti simgesi haline gelmişse biz onun terk edilmesine hükmediyoruz.” (İhya II/270).

Biz de bu büyük imamın yolunu takip ederek diyoruz ki:

“Eğer gayri müslimleri yolda sıkıştırmak bu asırda nezaketsiz ferasetsiz görgüsüz insanların şiarı / nişanı adeti simgesi alameti olarak değerlendiriliyorsa bu davranışı terk etmenin zorunlu olduğuna hükmediyoruz.”

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi