Değerli kardeşimiz

Ebu'l-Kâsım Muhammed b Ebî Bekr es-Sıddîk Abdillâh b. Osman el-Kureşî et-Teymî (ö. 38/658) Hz. Ebû Bekir'in oğlu Mısır valisi.

Veda haccı yolculuğu sırasında(1) Zülhuleyfe(2) veya Beydâ(3) mevkiinde doğdu. Annesi Has'am kabilesine mensup Esma bint Umeys'tir. Hz. Peygamber (asv)'den gelen adını ve Ebü'l-Kâsım künyesini baba bir ablası olan Hz. Âişe vermiştir.(4) Esma önce Ca'fer b. Ebû Tâlib'le onun şehid düşmesinin ardından Hz. Ebû Bekir (ra) ile onun vefatından sonra da Ca'fer'in kardeşi Hz. Ali (ra) ile evlendi. Annesinin Hâşimîler'e iki defa gelin gitmesi ve üç yaşında iken yetim kalarak Hz. Ali (ra)'in terbiyesiyle büyümesi onun ( Muhammed b Ebî Bekr es-Sıddîk) Hâşimîler'e ve özellikle Hz. Ali'ye bağlılığında önemli rol oynamıştır.

Muhammed b. Ebû Bekir'in adı kaynaklarda ilk defa Hz. Osman (ra)'a karşı onun himayesinde yetişen Muhammed b. Ebû Huzeyfe ile birlikte Mısır'da yürüttüğü faliyetler münasebetiyle geçer.(5) Hz. Osman (ra)'ın yönetimine duyulan genel hoşnutsuzluk sebebiyle Medine'ye gelen bir grup Mısırlı Hz. Ali (ra)'in de aracılığı ile Muhammed'in eyalete vali tayin edilmesini sağladı. Ancak Muhammed ve Mısırlılar yolda halife tarafından eski vali Abdullah b. Sa'd b. Ebû Serh'e hitaben yazılmış kendilerinin cezalandırılmasını isteyen bir mektup ele geçirince geri döndüler ve diğer muhaliflerle birlikte görevinden ayrılması için halifenin evini kuşattılar; bekledikleri gerçekleşmeyince de saldırıya geçtiler. İçeriye ilk önce Muhammed girdi ve Hz. Osman (ra)'a hakarette bulundu. Fakat onun "Baban Ebû Bekir sağ olsaydı senin bu davranışından memnun kalmazdı." demesi üzerine yanından ayrıldı.(6) Daha sonra da halife şehid edildi. Muhammed âsileri halifeye karşı kışkırtanlar arasında yer almakla birlikte bizzat onun katillerinden biri olmamıştır.(7) Hz. Âişe (r.anha)'nin Mekke'de oluşturduğu muhalif gruba katılmayan Muhammed Küfe’ye giderek halkı ona karşı Hz. Ali (ra)'in yanında savaşmaya çağırdı.(8) Cemel Vak'ası'nda da Hz. Ali (ra)'in ordusunda yer aldı ve Kûfeliler'in galibiyetiyle sonuçlanan savaşın ardından esirler arasında bulunan Hz. Âişe (r.anha)’yi halife Hz. Ali (ra)’in emriyle Basra'ya götürdü.

Mısır valiliğine tayin edilmiş olmasına rağmen makamına oturamayan Muhammed b. Ebû Bekir Hz. Ali (ra)'in ilk Mısır valisi Kays b. Sa'd'ın geri çağrılmasından sonra tekrar Mısır valiliğine getirildi.(9) Görev mahalline ulaşınca bir yandan Muâviye b. Ebû Süfyân'a tehdit ve hakaret dolu mektuplar gönderirken (10) bir yandan da eyaletteki Hz. Osman (ra) taraftarlarına çok sert davranarak kısa sürede düşmanlıklarını kazandı.

Muhammed b. Ebû Bekir'in de katıldığı Sıffîn Savaşı sonrasında gerçekleşen tahkimde istediği neticeyi alan ve kendisini halife ilân eden Muâviye'nin ilk hedefi Mısır'ı ele geçirmek oldu. Muâviye'nin niyetini öğrenen Muhammed halifeden yardım talebinde bulundu. Hz. Ali (ra) ise onun tecrübesizliği sebebiyle Şamlılar'la baş edemeyeceğini düşünerek valiliğe Mâlik el-Eşter'i tayin etti; Muhammed'e de bir mektup yazıp gönlünü yapmaya çalıştı.(11) Eşter'in Mısır valiliğine getirildiğini haber alan Muâviye onu daha yolculuğu sırasında zehirletti. Bunun üzerine Hz. Ali henüz görevini bırakmamış olan Muhammed'e bir mektup göndererek valiliğini sürdürmesini ve Şamlılar'la savaşa hazırlanmasını emretti. 6000 kişilik ordusuyla Mısır'a doğru yola çıkan Amr b. Âs'a eyalette bulunan Hz. Osman (ra) taraftarları da katıldı. Amr askerî harekâta girişmeden önce Muhammed'e şehri terketmesini aksi takdirde öldürüleceğini bildirdi. Muhammed ise tekrar halifeden yardım istedi. Hz. Ali (ra) verdiği cevapta ona yardım yollayacağını bildirdi ve askerin başına Kinâne b. Bişr'i geçirmesi tavsiyesinde bulundu. Muhammed Kinâne b. Bişr'i 2000 kişilik bir kuvvetle Amr b. Âs'a karşı gönderdi. Ancak askerlerin tamamı kumandanlarıyla birlikte kılıçtan geçirildi; durumu öğrenen Mısırlılar valinin etrafından dağıldılar. Muhammed b. Ebû Bekir Fustat'tan kaçtıysa da Amr'ın kumandanlarından Muâviye b. Hudeyc onu bir mağarada yakaladı ve öldürdükten sonra cesedini yaktırdı. Halifenin yolladığı yaklaşık 2000 kişilik kuvvet de Mısır'a hareketinden beş gün sonra Muhammed'in öldürüldüğü haberini alınca geri döndü. Hicri 38 yılı Safer ayında(12) meydana gelen bu olay Hz. Ali (ra)'i derinden etkilemiş Hz. Âişe (r.anha)de kardeşine yapılan muameleden dolayı çok üzülmüştür. Muhammed b. Ebû Bekir babasından hac menâsikiyle ilgili bir hadis rivayet etmiştir.(13) 

İlave bilgiler için tıklayınız: 

- Hz. Ayşe Hz. Osman'ın katillerini bulmak için Hz. Ali ile Cemel'de savaştığı halde ...

- Hz. Ali Hz. Osman’ı şehit edenleri bulup cezalandırdı mı? ...

Dipnotlar:

1. Zilkade 10 / Şubat 632.
2. Belâzürî I 369.
3. İbn Sa'd Tabakat VIII 283.
4. İbn Abdülber İstiab III 1366.
5. Taberî Tarih IV 457-458.
6. İbn Sa'd III 73.
7. İbn Abdülber III 1367.
8. Taberî IV 485.
9. a.g.e. IV 555.
10. a.g.e. IV 557.
11. a.g.e. V 97.
12. Temmuz 658.
13. İbn Mâce Menâsik 12.

Kaynak: Diyanet İslam Ansiklopedisi Muhammed b. Ebu Bekir es-Sıddık md.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi