- Bazı insanlar Peygamber Efendimize (asm) gelip insanların en hayırlı ve şerefli olanlarını soruyorlar. Hz. Peygamber de Cahiliye döneminden örnek veriyor. Bu olayı nasıl anlamalıyız?

Değerli kardeşimiz

Ebû Hüreyre (ra) şöyle dedi:

قِيلَ : يا رسولَ اللَّهِ مَن أَكْرَمُ النَّاسِ ؟ قال : « أَتْقَاهُمْ » فقَالُوا : لَيْسَ عَنْ هَذا نَسْأَلُكَ ، قَالَ : « فيُوسُفُ نَبِيُّ اللَّهِ ابن نَبِيِّ اللَّهِ ابن نَبيِّ اللَّهِ ابنِ خَلِيلِ اللَّهِ » . قَالُوا : لَيْسَ عن هَذَا نَسْأَلُكَ ، قال : « فعَنْ مَعَادِنِ الْعَرَب تسْأَلُونِي ؟ خِيَارُهُمْ في الْجاهِليَّةِ خِيَارُهُمْ في الإِسلامِ  إذَا فَقُهُوا »

Bazı insanlar Resûlullah (asm)’e:

- Ey Allah’ın Resûlü! İnsanların en hayırlısı şereflisi kimdir  dediler.

Nebi (asm):

"Allah’tan en çok korkanlarıdır." buyurdu.

- Ey Allah’ın Resûlü! Biz bunu sormuyoruz dediler.

"O hâlde Allah’ın halîli (İbrâhim)’in oğlu Allah’ın nebîsi (İshak)’ın oğlu Allah’ın nebîsi (Yakub)’un oğlu Allah’ın nebîsi Yusuf’tur." buyurdu.

- Ey Allah’ın Resûlü biz bunu da sormuyoruz dediler.

"O hâlde siz benden Arap kabilelerini soruyorsunuz. (Bilin ki) Câhiliye döneminde hayırlı (şerefli) olanlar şayet dinî hükümleri iyice hazmederlerse İslamiyet devrinde de hayırlıdırlar." buyurdu. (Buhârî Enbiyâ 8; Müslim Fezâil 168)

Kerem bol iyilik çok hayr ve şeref demektir. İnsanların en şereflisi en hayırlısı veya en değerlisi kendisine sorulunca Hz. Peygamber (asm) ilk ve en önemli ölçü olarak "takva"yı göstermiş ve “Allah’tan en çok korkanlardır.” buyurmuştur. Bu cevabıyla Hz. Peygamber

“Sizin en üstün olanınız Allah’tan en çok korkanınızdır.” (Hucurât 49/13)

ayetini hatırlatmıştır. Hz. Peygamber soruyu genel olarak “insanlar” çerçevesi içinde değerlendirmiş ve bu umumî prensibi hatırlatan cevabı vermiştir.

Ayrıca bu cevap “amel” cihetinden “en hayırlı” kişiyi tanıtmaktadır. Aslında hadisin burada bizi ilgilendiren tarafı da Resûlullah (asm)’in bu cevabıdır. Zira takva bu noktadan yegâne “üstünlük” ölçüsü olarak tanıtılmaktadır.

Pek muhtemeldir ki Resûlullah (asm) Efendimiz kendisine soru yöneltenlerin neyi sormak istediklerini anlamış olmasına rağmen onlara asıl üzerinde durulması gerekli olan meseleyi öğretmek maksadıyla bu cevabı vermiştir. İkinci olarak da “şeref” yönünden insanların en hayırlısı en üstünü akla gelebilir. Hz. Peygamber bu noktada da büyük dedesinden itibaren hep peygamber olan ve Kur’an’da macerası “en güzel kıssa” olarak nitelendirilen Hz. Yusuf’u örnek göstermiştir. Buhârî’deki bir rivayette Hz. Yusuf için “Kerîm oğlu Kerîm oğlu Kerîm oğlu Kerîm”(bk. Buhârî Enbiyâ 18) nitelemesi bulunmaktadır. Bu niteleme buradaki cevaba daha uygun düşmektedir.

Ancak sual soranlar bu manada “en üstün” olanı kastetmediklerini söyleyince bu defa Hz. Peygamber (asm) “Ha siz Arap kabilelerinin ana kollarından hangisinin hayırlı ve üstün olduğunu soruyorsunuz öyle mi? O hâlde eski dönemde üstün görülenler eğer İslam esaslarını tam anlamıyla anlar ve yaşarlarsa İslâmiyette de hayırlıdırlar.” buyurmuştur. Bu cevabıyla Efendimiz Câhiliye devrinde üstünlüğün soy-sop ve ecdâdın şerefine nisbetle olsa bile İslamda fazilet hikmet ilim ve dindarlık yönünden değerlendirildiğini ortaya koymuştur.

Ayrıca soy üstünlüğüne “takva” eklenirse ancak bir anlam ifade edeceğini anlatmıştır. Aslında her üç cevap da “takva” ağırlıklıdır. Hz. Yusuf’un başından geçenler özellikle Züleyhâ’ya karşı davranışlarının takvaya dayandığı İslâm’ı iyi belleyen öğrenen ve yaşayanların Allah korkusu ile dopdolu oldukları açıktır.

O hâlde Hz. Peygamber birinci cevabında açıkça sonrakilerde dolaylı olarak “takva”nın yegâne değer ölçüsü olduğunu ifade buyurmuştur.

Hasılıkelam;

1. Allah korkusu her hayrın başı ve yegâne üstünlük ölçüsüdür.

2. Hz. Yusuf’un hayatı birçok yönden en güzel örneklerle doludur.

3. Takva sahiplerinin dünyada şerefi ahirette derecesi yüksektir. (bk. Riyazü’s-Sâlihîn Tercüme ve Şerhi Peygamberimizden Hayat Ölçüleri  Erkam Yay. Hadis No: 70)

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi