- Sahabe ile görüşenlere tabiin denir. Acaba İmam Azam Ebu Hanife sahabilerle görüşmüş müdür tabiinden sayılabilir mi?
 

Değerli kardeşimiz

Tabakat ve menakıb müelliflerinin büyük çoğunluğu Ebû Hanîfe’yi tebeu’t-tâbiînden sayar.

Fakat onun bazı sahabîlerle görüştüğünü ve onlardan hadis rivayet ettiğini dolayısıyla tâbiînden olması gerektiğini ileri sürenler de vardır.

İmam Azam’ın tabiinden olduğunu söyleyen görüş sahipleri onun görüştüğü on beş kadar sahâbînin adını vermekte ve bunların çoğundan nakilde bulunduğunu söylemektedirler. Onun zamanında sahâbîlerden Enes b. Mâlik Abdullah b. Ebû Evfâ Sehl b. Sa‘d ve Ebü’t-Tufeyl Âmir b. Vâsile’nin hayatta olduğunda görüş birliği vardır.(1)

Örneğin İmam Azam beş veya yedi yaşlarında iken sahabi Abdullâh b. Ebî Evfâ’yı (ö. 87/705) (2) ve Sahabi Enes b. Mâlik’i (ö. 93/711)’de yine bu yaşlarda gördüğü rivayet edilir.(3)

Ayrıca İmam Azam on altı yaşlarına geldiğinde babası onu beraberinde hacca götürdüğü Mekke’de sahabeden Abdullâh b. el-Hâris’i gördüğü ve ondan hadis dinlediği de rivayet edilir.(4) Bu rivayet İmam Azam’a nisbet edilen Müsned’inde de geçer.(5)

İmam Azam’ın ilim tahsiline geç başlaması bir hadisi ayrı ayrı sahâbîlerden dinlediğinin nakledilmesi görüştüğü ileri sürülen sahâbîlerden bazılarının onun doğumundan önce vefat etmiş olması veya bulundukları beldeler açısından görüşmelerinin mümkün görülmemesi gibi nedenlerle onun tâbiînden olduğu şeklindeki iddiayı zayıflattığını söyleyenler olmuştur.

Bununla beraber bazı âlimler tâbiînden olmak için ashaptan birini sadece görmeyi yeterli sayarlar. Bu görüş ölçü alındığında Ebû Hanîfe’nin bir tek sahabiyi örneğin sadece Enes b. Mâlik’i gördüğü kabul edilerek tâbiîndan sayılması mümkündür.

İmam Azam Ebu Hanife’nin tâbiînin küçüklerinden tebeu’t-tâbiînin büyüklerinden olduğunu söyleyenler de her halde bu noktadan hareket etmektedirler.

Dipnotlar:

1) Taşköprizâde Mevzûâtü’l-ulûm I 645.
2) es-Sâlihî Ukûdu’l-Cum’an s. 52 59; Abdullah b. Ebî Evfâ’nın ölümü Kûfe’de 86 veya 87 h. dedir. bk. İbnu Hazm Esmâu’s-Sahabeti’r Ruvât s.64 Dâru’l Kutubi’l İlmiyye Lübnan 1992.
3) Es-Saymerî Ahbârû Ebû Hanîfe s.18; İbnu Abdilber Câmiu Beyâni’l-İlmi ve Fadlih I. 45 Kâhire tsz.; Sıbtu İbni’l Cevzî el-İntisâr ve’t Tercîh s. 10 11; es-Suyûtî Tebyîdu’s Sahîfe s. 2282 283 Dâru’l İhyâi’l Ulûm Beyrut 1988; es-Sâlihî a.g.e. s. 49 50 51; el-Kevserî Te’nibu’l Hatîb s. 321 323.
4) Bu rivayetin değişik senet ve nakilleri için bk. İbnu Abdilberr Câmiu Beyâni’l İlmi ve Fadlih I. 45; es-Sâlihî a.g.e. s. 54 63; es-Suyûtî Tebyûdu’s Sahife s. 281 286; el-Hârizmî Câmiu’l Mesânid I. 22 26 Dâru’l Kutubi’l İlmiyye Beyrut tsz.; Abdullah b. el-Hâris’in terceme-i hâli için bk. İbnu Abdilberr el-İstîhab fî Esmâil Ashâb II. 271 Dâru’l Kitabi’l Arabî Lübnan tsz.; el-Heytemî el-Hayrâtu’l Hisâm s. 32 36; Sıbtu İbni’l Cevzî el-İntisâr ve’t Tercîh s. 10 15; es-Saymerî Ahbârû Ebû Hanîfe s. 18; Kevserî Te’nibu’l Hatîb s. 321 323.
5) Müsnedü Ebi Hanife h. no: 4.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi