- Büyüklerimizin yanında ayak ayak üstüne atınca bakışlarıyla davranışlarıyla rahatsız olduklarını hissettiriyorlar. Bu yapılanın edebe aykırı olduğunu düşünerek içlerinden ayıplıyorlar. Samimi insanların örf ve adetlerimizden kaynaklanan bir düşünceyle bunu yapmalarını anlayışla karşılıyorum. Fakat bu samimi insanlara “Ayak ayak üstüne atmak neden edebe aykırıdır ayıptır?” diye sorsanız cevap veremiyorlar. Hani yurt dışında yabancı biri gelse bu ritüelinizin anlamı nedir diye sorsa cevap veremeyecekler?
- Taklitçi bir zihniyet neyi neden yaptığını kendisi dahi bilmiyor. Bu anlayışı diğer örf ve adetlerimize kıyaslayınız… “Büyüklerin yanında ayak ayak üstüne atmak edepsizliktir ayıptır.” anlayışının arkasına sığınarak kibirlerini tatmin etmenin peşinde olan büyükleri de gördüm. “Benin karşımda nasıl ayak ayak üstüne atar?” deyip kibirlerinden dolayı söylendiklerine şahit oldum. Güya yapılan terbiyesizlikmiş ve edebe aykırıymışmış onun derdi başka…
- Bazı büyüklere “hürmet eder; elini öpersiniz”. Bu el öpme onun kibrini artırmaktan başka bir işe yaramaz. Genç bir delikanlı oturmasına kalkmasına dikkat eder. Sebebi büyüklerinin şerrinden çekinmesidir. Yoksa öyle çok da edepli hayâlı bir genç olma düşüncesi yoktur. Büyüklerinin olmadığı yerde terbiyesizce hareketler yapması bunun kanıtıdır.
- Ayak ayak üstüne atmanın ve o şekilde oturmanın günah olmadığını yaptığım araştırmalarda öğrendim. Neden ayak ayak üstüne atmak edebe aykırı sayılmış terbiyesizlik olarak kabul edilmiş?
- Büyüklerin yanında sigara içmek neden ayıp olarak kabul edilmiş?
- Bu ve buna benzer cevaplarını dahi bilmediğimiz örf ve adetlerimizin hikmeti nedir?
- Hangi ayetlere ve hadislere dayanıyor bu örf ve adetlerimiz?

Değerli kardeşimiz

- Karşısında edebinden ayak ayak üstüne atmayanları gördüğü zaman kibirlenen büyükler varsa bunlar büyük değil “Sabiyy-i müteşeyyih” denilen çocuk sakallı büyüklerdir.

Ancak her büyüğü böyle düşünmek büyük bir haksızlıktır.

- Prensip olarak ayak ayak üstüne atmak caizdir.

Nitekim Abdullah b.Zeyd’den rivayet edildiğine göre kendisi Hz. Peygamber (asm)'i mescidde bir ayağını diğer ayağı üzerine atmış sırt üstü yatarken görmüştür.” (bk.Buhârî Salât 85 İsti’zân 44; Müslim Libâs 75. Ayrıca bk. Tirmizî Edeb 19; Nesâî Mesâcid 28)

- Hz. Peygamber (asm)'in mescidde ayak ayak üstüne atması bir istirahat anında cemaatin bulunmadığı bir zamanda olmuştur. Yoksa Hz. Peygamber (asm)'in insanların bulunduğu mecliste daima vakarlı bir şekilde oturduğu bilinmektedir. (bk. İbn Hacer Fethu’l-Bari 1/563)

- Asıl konumuz küçüklerin büyüklere karşı saygı göstermesidir. Bu davranış İslamîdir. Bir hadisin rivayetine göre Peygamberimiz (asm) şöyle buyurdu:

“Büyüklerimize saygı küçüklerimize şefkat göstermeyen bizden değildir.”(bk. Mecmau’z-Zevaid h. no:12613)

Demek ki büyülere karşı saygı göstermek İslam’da çok önemlidir. Bu saygının şeklini ise kültür gelenek ve örf belirler.

Eğer bir bölgede bir şey saygısız bir davranış olarak görülüyorsa onu yapmak saygısızlıktır. Ayet ve hadiste aynı konunun olması şart değildir.

Usul ilminde “Nassın bulunmadığı (yani ayet ve hadislerde açıkça yer almayan) konular hakkında hüküm verirken örf esas alınır” diye bir kaide vardır.

Mesela: Batı dünyasında elleri arkada bağlamak edeptendir. İslam dünyasında ise elleri arkada bağlamak saygısızlığın ifadesidir. Eller önde bağlanır.

Buna göre söz gelişi Avrupa’da yaşayan bir insan büyüklere karşı saygı göstermek istediği zaman ellerini arka tarafından bağlar. İslam dünyasında yaşayan bir kimse ise ellerini önden bağlar.

- Bunun gibi bizim kültürümüzde ayak ayak üstüne atmak bazen istirahat bezen de büyüklük alametidir. Bu sebeple büyüklere karşı ayak ayak üstüne atmak saygısızlık kabul edilir.

Bu bağlamda şunu söyleyebiliriz ki eğer bir çocuk babasının yanında ayak ayak üstüne attığı takdirde onun kalbini kırıyorsa kesinlikle günahkâr olur. Yok eğer o yörede veya o ailede böyle bir örf-âdet yoksa bu takdirde bunun bir sakıncası da yoktur.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi