- Şunu iyi bilin ki uykuda ihmal söz konusu değildir; ihmal diğer bir namazın vakti girinceye kadar kılmayan için mevzubahistir hadisini açıklar mısınız?
- Ben hep uyuyakalıyorum sabah namazına kalkamıyorum ihmal değil mi?

Değerli kardeşimiz

Namazın ihmal edilmesinden maksat uyku unutmak düşmanla karşı karşıya olmak gibi bir mazeret olmadığı halde namazı bilerek vaktinde kılmamak ve kazaya bırakmak demektir. Ancak meşru bir durumdan dolayı namaz kazaya kalmışsa bu bir ihmal değildir mazerettir.

Soruda geçen hadisin meali şöyledir:

“Uyku ihmal değildir. İhmal ancak uyanıklık halinde olandır. Sizden biri namazını unutur veya uyku yüzünden kılamazsa hatırladığı zaman onu kılsın.”(Buhari Mevakit 35; Müslim Mesacid 311; Ebu Davud Salât 11)

Bununla bareber uykuya geçecek bir Müslümanın namazı kaçırmamak için vaktinde uyanmak üzere maddi ve manevi bütün tedbirleri almalıdır.

Nitekim Hz. Peygamber (asm) “Yatsı namazından önce uyumayı yatsı namazdan sonra da konuşmayı uygun görmezdi.” (Buhari Mevakit 13 23; Müslim Mesacid 235-237)

Demek ki Peygamberimiz (asm) uyuyunca uyanamama endişesinden dolayı yatsı vakti girmişse yatmadan önce yatsı namazının kılınmasını; sabah namazına kalkma sıkıntısı olmasın diye de sabah namazına kalkmaya yetecek kadar bir uyku için erken yatılmasını istemiştir.

Ayrıca Peygamberimiz uyumak istediğinde sağ yanına yatar yanağını sağ elinin üstüne koyar ve “Allahım kullarını diriltip bir araya getirdiğin kıyamet gününde beni azabından koru!” diye dua ederdi. (Müsned 1/400; 4/281 290 300 303)

Demek ki sabah namazını vaktinde kılmak için biyolojik ve psikolojik tedbirler alınmalı sonra uykuya geçilmeli.

Eğer buna rağmen yine de uyanamıyacağını düşünüyorsa bulunduğu yerde veya başka yerlerde olan dostlarından kendisini namaza kaldırmaları için destek isteyebilir.

Nitekim bir yolculukta çok yorgun ve uykusuz bir zamanda uyumak için mola isteyen sahabilere Peygamber Efendimiz (asm) "Namaz vaktine uyuyakalmanızdan korkuyorum." diyerek uygun görmemiş. Bunun üzerine Hz. Bilal’in "Ben sizi uyandırırım!" demesinden sonra uyku için mola vermiştir.

Ancak nöbette kalan Hz. Bilal de sırtını devesine dayamıştı ki gözleri kapanıverdi o da uyuyakaldı. Güneş'in doğmasıyla Resulullah (asm) uyandı ve: "Ey Bilal! Sözün ne oldu?" diye seslendi ve Hz. Bilal: "Üzerime böyle bir uyku hiç çökmedi." diyerek cevap verdi. Aleyhissalatu vesselam: "Allah Teala Hazretleri ruhlarınızı dilediği zaman kabzeder (dilediği zaman geri gönderir). Ey Bilal! Halka namaz için ezan oku." buyurdu. Sonra abdest aldı ve Güneş yükselip beyazlaşınca kalktı kafileye cemaatle namaz kıldırdı." (Buhari Mevakit 35 Tevhid 31; Müslim Mesacid 309-311)

Demek ki namazın kazaya kalma riski olduğu durumlarda başkalarından destek almak gerekebilir ve bu desteği almak bazen gerekli de olabilir.

O halde biyolojik-psikolojik maddi-manevi bütün tedbirler alınmalı sonra sabah namazına uyanma niyetiyle uykuya geçilmelidir.

Bütün bunlara rağmen uykudan uyanamayıp vaktinde namazını kılamayan bir mümin günahkar olmaz uyanınca namazını kaza eder. Eğer bu namaz sabah namazı ise kerahet vakti çıktıktan sonra öğle vakti kerahet de girmeden kılarsa sabah namazının hem sünnetini hem de kazasını beraberce kılar. (bk. Ebu Davud Salat 11)

Özetle; uyku unutmak gibi meşru bir özrü nedeniyle namazlarını kazaya bırakan kimsenin üzerinde herhangi bir günah yoktur. Uyanınca veya hatırlayınca kaza eder.

Ancak özürsüz olarak namazın vaktini geçirmek büyük bir günahtır. Bu günah sadece o namazı kaza etmekle kalkmaz zamanında kılınmayan bütün namazların ilk fırsatta kaza edilmesi gerektiği gibi ayrıca bilerek namazı kazaya bırakma günahına da tövbe etmek gerekir. (bk. İbn Abidin Haşiyetü Reddi'l-Muhtar 2/62)

Namaz vakti girdikten sonra o vaktin namazını kılmadan uyuma konusuna gelince:

Gerekli tedbirleri alarak uyanacağına kanaat getiren kimse vakit girdikten sonra o vakte ait namazı kılmadan uyuyabilir. Ancak uyanamama endişesi taşırsa vakit girdikten sonra kişinin o vaktin namazını kılmadan uyuması caiz değildir.

İlave bilgi için tıklayınız:

- Sabah namazına nasıl kalkabilirim?

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi