- Evvabin ne demektir?
- Bu konuda hadisler var mıdır?
- Varsa sıhhat durumları nedir?
- Ayetlerde işaret var mıdır?
- Evvabin namazı kaç rekattır nasıl kılınır?
- Evvabin diye bilinen namaz akşam namazından sonra kılınan mıdır yoksa kuşluk namazı mıdır?

Değerli kardeşimiz

Evvâbîn kelimesi “dönen Allah’a yönelen tövbe eden” anlamındaki evvâbın çoğuludur.

Kur'an-ı Kerîm’de beş yerde tekil (Sâd 38/17 19 30 44; Kāf 50/32) bir yerde de çoğul (İsrâ 17/25) şekliyle geçen bu kelime ile eski peygamberlerin ve salih kulların her zaman Allah’a yöneldikleri tövbe edip O’na döndükleri anlatılır.

Kelime bazı hadislerde de tekil ve çoğul olarak yer almakta ve benzeri anlamlar taşımaktadır. (Wensinck el-Muʿcem “evvâb” md.)

Ayetlerde özellikle İsrâ suresinde geçen evvâbîn kelimesi müfessirler tarafından “günah işlediğinde derhal tövbe edip Allah’a yönelen Allah’a itaat ederek hayır işleyen kimseler” şeklinde açıklanmıştır.

Hz. Peygamber (asm)’den ve ashaptan akşam namazından sonra nafile namaz kılmayı teşvik eden hadisler rivayet edilir. Bu hadisler arasında;

- Akşam namazından sonra kılınan altı rekat nafile namazın on iki yıllık ibadete denk olduğu
- Bu namazı kılan kimsenin günahlarının deniz köpüğü kadar çok olsa da bağışlanacağı
- Akşam namazından sonra dört rekat daha kılan kişinin cennetle ödüllendirileceği
- Onun Kadir gecesini ihya etmiş gibi ecir alacağı
- Yine bu vakitte yirmi (diğer bir rivayette on) rekaat namaz kılan kimse için Allah’ın cennette bir köşk inşa edeceği

şeklinde özendirici hadisler sayılabilir.(bk. İbn Mâce İḳāme 185; Tirmizî Mevâḳītü’ṣ-ṣalât 204; Heysemî II 229-230; Şevkânî III 62-64)

Ancak bu hadislerin hemen hemen tamamı muhaddisler tarafından sened itibariyle zayıf görülmüştür.

Muhammed b. Münkedir’in rivayet ettiği bir başka hadiste de Hz. Peygamber (asm)’in rekat sayısı belirtmeden akşam ile yatsı arasında kılınan bu namazı “evvâbînin namazı” (salâtü’l-evvâbîn) olarak vasıflandırdığı görülür. (Abdullah b. Mübârek s. 445 453; Muttakī el-Hindî VII 388)

Bununla beraber hadiste bu nafile namaza isim verilmesinden ziyade söz konusu namazın Kur’an’da evvabin diye nitelendirilen salih kulların namazı grubunda sayılacağını belirten bir övgü dile getirilmiştir.

Birçok sahabînin de akşam namazından sonra kılınan nafile namaz hakkında teşviklerde bulunduğu Abdullah b. Amr’ın bunu evvâbîn namazı olarak adlandırdığı (Abdullah b. Mübârek s. 445) hatta bazı sahabîlerin Kuran’da gece ibadetinden övgüyle söz eden ayetlerin (Âl-i İmrân 3/113; Secde 32/16; Zâriyât 51/17; Müzzemmil 73/6) bu namazı da içerdiği görüşünde olduğu nakledilir. (Abdürrezzâk es-San‘ânî III 44; Şevkânî III 62-64)

Literatürde yer alan bu tür rivayetler hadis tekniği açısından zayıf da olsa netice itibariyle daha fazla ibadet etmeye teşvik ettiğinden Müslümanlar tarafından ilgiyle karşılanmıştır.

Akşam namazının ardından kılınan bu nafile namaz daha çok sahabe ve tâbiîne ait "evvabîn namazı" adlandırmasıyla meşhur olmuş bedenî ibadetlerin kişilerin dindarlığı ve Allah’a kulluğu hususunda önemli bir ölçü kabul edilip ön planda tutulduğu sonraki dönem irşad vaaz ve nasihat kitaplarında da diğer nâfile namazlar gibi özel bir teşvik gördüğünden Müslümanlar arasında belli derecede yaygınlık kazanmıştır.

Fıkıh mezheplerinin ağırlıklı görüşü evvâbîn namazının akşam namazından sonra altı rek‘at olarak kılınacağı şeklindedir.

Akşam namazının farzından sonra kılınan iki rekat müekked sünnetin bu namaza dahil olup olmadığı tartışmalıdır.

Hanefî mezhebinde her iki görüş de vardır.

Evvabîn namazı Malikîlere göre altı Hanbelîlere göre dört rekattır.

Hanbelîler bazı Hanefî fakihleri gibi akşam namazının iki rekatlık müekked sünnetiyle ardından kılınacak dört rekatlık mendup namazı ayrı mütalaa ederler. Şâfiî mezhebinde ise evvabîn namazının yirmi rekat kılınacağı yönündeki rivayetlerin yanı sıra bunun altı dört hatta iki rekat olduğuna dair rivayetler de vardır.

Gazzâlî akşam ile yatsı namazları arasında altı rekat namaz kılmanın müekked sünnet olduğunu söyler. (İḥyâʾ I 260)

Ancak fakihler akşam namazının müekked sünnetinin iki rekat olduğunda hemen hemen görüş birliği içinde bulunduğundan evvâbîn namazının gayri müekked sünnet veya mendup bir ibadet olarak mütalaa edilmesi gerekir.

Esasen klasik dönem fıkıh kitaplarının bir kısmında böyle bir namazdan hiç söz edilmezken diğer bir kısmında evvâbîn adlandırması yapılmadan bu namaza diğer nâfile namazlar arasında yer verilmiştir.

Evvâbîn namazının kılınış şekline gelince Hanefîler’in dışındaki üç mezhebe göre gece kılınan nafile namazlar gibi iki rekatta bir selâm verilir.

Hanefî mezhebine göre ise bu şekil daha faziletli olmakla birlikte evvâbîn namazı altı rekatta bir selâmla veya dört ve iki rekat halinde iki selâmla da kılınabilir.

Akşamın farzından sonra kılınan nâfile namaz için bazı mürsel ve zayıf hadislerde evvâbîn tabirinin yer almasına karşılık sahih bazı rivayetlerde bu tabirin sabahla öğle arasında kılınan kuşluk (duhâ) namazıyla ilgili olarak zikredildiği görülür. (Müsned IV 366 367 372; Dârimî “Ṣalât” 153; Müslim “Müsâfirîn” 143 144)

Ancak Hatîb eş-Şirbînî İbn Hacer el-Heytemî ve Şevkânî gibi âlimler bu durumun her iki namaz için de evvâbîn tabirinin kullanılmasına engel teşkil etmediğini söylemişlerdir.

Başta İsrâ suresindeki ayet (17/25) olmak üzere Kur'an-ı Kerîm’de yer alan evvabîn kelimelerinin evvabîn namazıyla doğrudan bir ilgisi bulunmamakla birlikte bu namazın övgüye değer vasıflara sahip insanlara izafe edilmesi bir teşvik unsuru olarak görülmelidir.

Öte yandan evvabîn namazının meşruiyeti konusunda delil kabul edilen rivayetlerin hadis tekniği açısından zayıf bulunmaları yanında bu nafile namaza teşvik (tergīb) çerçevesinde yorumlanması gerekir.

Kaynaklar:

- Wensinck el-Muʿcem “evvâb” md.;
- Müsned IV 366 367 372;
- Dârimî “Ṣalât” 153;
- Müslim “Müsâfirîn” 143 144;
- İbn Mâce “İḳāme” 185;
- Tirmizî “Mevâḳītü’ṣ-ṣalât” 204;
- Abdullah b. Mübârek Kitabü’z-Zühd (nşr. Habîbürrahmân el-A‘zamî) Haydarâbâd 1386 → Beyrut ts. (Dârü’l-Kütübi’l-ilmiyye) s. 444-445 453;
- Abdürrezzâk es-San‘ânî el-Musannef III 44-46;
- Taberî Câmiʿu’l-beyân Beyrut 1405/1984 IX 68-71;
- Cessâs Ahkâmü’l-Kurʾân (Kamhâvî) V 21;
- Hâkim el-Müstedrek I 314;
- Serahsî el-Mebsût I 157;
- Gazzâlî İhyâʾ Kahire 1387/1967 I 260;
- Zemahşerî el-Fâʾik I 66;
- İbnü’l-Harrât es-Salâtü ve’t-teheccüd (nşr. Âdil Ebü’l-Me‘âtî) Mansûre 1413/1992 s. 253-254;
- Kâsânî Bedâʾiʿ I 285;
- İbn Kudâme el-Muğnî I 765 767;
- Kurtubî el-Câmiʿ X 246-247;
- Heysemî Mecmaʿu’z-zevâʾid II 229-230;
- İbnü’l-Hümâm Fethu’l-kadîr I 444;
- İbn Hacer el-Heytemî Tuhfetü’l-muhtâc [baskı yeri ve yılı yok] (Dârü’l-Fikr) II 221 223 233 238-239;
- Muttakı el-Hindî Kenzü’l-ʿummâl VII 388;
- Şirbînî Muġni’l-muḥtâc I 225;
- Remlî Nihâyetü’l-muḥtâc Kahire 1389/1969 → Beyrut 1404/1984 II 110 122-123;
- Buhûtî Keşşafü’l-kınâʿ I 424;
- Derdîr eş-Şerhu’l-kebîr I 313;
- Şevkânî Neylü’l-evtâr III 62-64;
- İbn Âbidîn Reddü’l-muhtâr (Kahire) II 13-14;
- Zühaylî el-Fıkhü’l-İslâmî II 45 56 64 70 71.
- TDV İslam Ansiklopedisi Evvabin Namazı md.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi