Haraşe b. el-Hurr anlatıyor:

Ömer b. el-Hattab'ın Recep orucu tutan adamların ellerine vurup onları yemeğe zorladığını görüp bunun yanında onlara şöyle dediğini işittim:

''Recep mi o da neymiş? Recep Cahiliye insanlarının kıymet verdikleri bir aydan başka bir şey değildir. İslam geldikten sonra bu âdet terk edildi.''(bk. Heysemî Mecmau'z-Zevâid 5/420 no:5152; Heysemi şöyle dedi: Hadisi Taberâni el-Mucemul Evsat'ta rivayet etmiştir. İsnadında yer alan Hasan b.Cebele hakkında bir bilgiye ulaşamadım. Bunun dışındaki kişiler güvenilirlerdir.)

İbn Abbas (ra) der ki; "Efendimiz (sav) Recep ayında o kadar çok oruç tutardı ki hiç iftar etmeyecek sanırdık. Bazen de Recep ayında oruca o kadar ara verirdi ki hiç tutmayacak sanırdık." (Buharî; Müslim)

- Bu rivayetlerde zahiren bir terslik mevzu bahistir. Bunları açıklar mısınız?

Değerli kardeşimiz

Soruda ifade edilen bilgiler doğrudur. (bk. Taberani el-Evsat 7/327/h. no. 7636; Mecmau’z-Zevaid -bizdeki nüsha-: 3/191 h.no: 5252)

Hz. Ömer’in gerekçesi şudur: Recep ayına Cahiliye döneminde çok fazla değer verilirdi ancak İslam geldikten sonra onu terk etti. Bu ifadeden anlaşılıyor ki İslam konusunda çok hassas olan Hz. Ömer orucun farz kılındığı ilk zamanlarında bunu söylemiştir. İslam’da Ramazan orucu geldiğine göre ve Ramazan ayına değer verildiğine göre Cahiliye âdetlerinden olan Recep'te oruç tutmayı ve bu Cahiliye döneminde olduğu gibi bu aya da fazla değer vermeyi uygun görmemiştir.

Ancak “Ömer b. el-Hattab'ın Recep orucu tutan adamların ellerine vurup onları yemeğe zorladığı...” ifadesinden anlaşılıyor ki bu olay -şayet doğru ise- bir yeme esnasında yemekten çekinen ve oruçlu olduğunu söyleyen bazı kimselere yönelik olup bir defa vuku bulmuştur. Böyle bir defaya mahsus bir hadisenin genel bir hüküm ifade etmeyeceği açıktır.

Taberani Beyhaki Hatıb-i Bağdadi’nin yaptıkları bazı rivayetlerde “Recep ayında oruç tutmayı tavsiye eden” bazı hadisler söz konusudur. (Şevkanî Neylu’l-Evtar 3-4/554)

es-Semani’ye göre Recep ayında oruç tutmak müstehap olduğunu bildiren rivayetlerin hiçbiri sahih değildir. (Neylu’l-Evtar 3-4/554-555)

Soruda yer alan "Efendimiz (sav) Recep ayında o kadar çok oruç tutardı ki hiç iftar etmeyecek sanırdık. Bazen de Recep ayında oruca o kadar ara verirdi ki hiç tutmayacak sanırdık." şeklindeki bilgiler için bk. Müslim Sıyam 34 h. no: 179.

Ancak bu hadisin böyle anlaşılması sorunlu görünmektedir: Çünkü hadisin metninde Recep ayı yoktur. Rivayetin tamamı şöyledir: Osman b. Hakim el-Ensari diyor ki

“Ben Said b. Cübeyr’den Recep ayındaki oruç hakkında sordum. -Biz o gün Recep ayının içinde idik- O dedi ki:

“Peygamber Efendimiz (sav) (Recep ayında ifadesi yok) o kadar çok oruç tutardı ki hiç iftar etmeyecek sanırdık. Bazen de oruca o kadar ara verirdi ki hiç tutmayacak sanırdık.”

Görüldüğü üzere burada Peygamberimizin Recep ayının orucunu nasıl tuttuğuna dair bir ifade yoktur. Recep içinde oruçtan sormak mutlaka Recep ayı ile ilgili bir cevabı gerekmez. Bununla beraber “Biz o gün Recep ayının içinde idik” şeklinde ara cümlesinin konulması böyle bir ihtimali de akla getirebilir.

İmam Nevevi bu hadisin açıklarken: “Said b. Cübeyr’in (İbn Abbas’ın rivayetiyle) cevap vermesi Recep ayında oruç tutmak ne yasaklanmış ne de müstehap kılınmış olduğunu gösterir.” diye yorumlamıştır. Nevevi’ye göre sahih hadis kaynaklarında Recep ayında oruç tutmak ne yasaklanmış ne de mendup kılınmıştır. Onun durumu diğer ayların durumu gibidir. Şu var ki asıl olan her ayda oruç tutmanın mendup olduğudur. Nitekim Ebu Davud’ın Süneninde “Haram aylarında orucun mendup olduğuna dair bir rivayete yer verilmiştir ki Recep ayı da bu haram aylardan biridir. (bk. Nevevi ilgili hadisin şerhi)

Bu konuda yalnız Recep ayı için değil genel olarak bir yılda yer alan bütün aylarla ilgili Resulullah’ın orucundan söz edilmiştir.

İlgili bir hadis rivayeti şöyledir:

- “Hz. Enes dedi ki ‘Peygamber Efendimiz (sav) bazen (herhangi bir) ayda o kadar çok oruç tutardı ki hiç iftar etmeyecek sanırdık. Bazen de oruca o kadar ara verirdi ki hiç tutmayacak sanırdık. Onu gece namazında görmek istediğin zaman onu namaz kılarken görürdü uykuda görmek istediğin zaman da onu uyurken bulurdun."(Buharî Sıyam 53)

- Benzer bir hadis rivayeti de Hz. Aişe’den nakledilmiştir. Hz. Aişe demiştir ki:

“Resulullah (Ramazan haricinde) o kadar oruç tutardı ki her halde iftar etmez (hiç oruçsuz bir gün geçirmez) sanırdık. (Bazen de) oruca o kadar ara verirdi ki hiçbir zaman oruç tutmaz sanırdık. Ramazan ayının dışında herhangi bir ayı tamamen oruçla geçirdiğini hiç görmedim. Ramazanın dışında en fazla oruç tuttuğu ay Şaban ayı idi.” (Buhari Sıyam 53; Müslim Sıyam 34 h.no: 175)

- İbn Abbas’tan gelen bir rivayet ise şöyledir:

“Allah’ın Resulü Ramazan dışında hiçbir ayı tam olarak oruçla geçirmedi. (Başka aylarda ise) bazen o kadar sık oruç tutardı ki insan: 'Vallahi o asla oruca ara vermez.' derdi. Bazen de o kadar ara verirdi ki insan 'Vallhi o hiç oruç tutmaz.' derdi." (Buhari a.y; Müslim Sıyam 34 h.no: 178)

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi