Bazı kimseler karşımıza çıkıp zor durumda olduğunu söylüyor ve yardım istiyorlar; diz de ona inanıp yardım ediyoruz. Eğer söyledikleri doğru değilse yaptığımız yardım hayır yerine geçer mi? Dilenmek günah mıdır?

Değerli kardeşimiz

Allah rızası için verilen yardımlar mükafatsız kalmaz. Karşıdakinin müstahak olup olmaması bu hükmü değiştirmez. Ama mümkün mertebe gerçek muhtaç olanları araştırıp ona göre yardımda bulunmak gerekir.

Dilenciliğin altında hangi sebep yatarsa yatsın hepimizin tartışmasız kabul edeceği acı bir gerçek vardır. Bu hastalık toplumun kapanmaz şifa bulmaz bir yarasıdır.

Görüldüğü kadarıyla dilenen kişiler ya ihtiyar kötürüm sakat ve hasta gibi bedenî özürlerinden dolayı iş bulamayan çalışma imkânından mahrum kimseler veya özürlü olduğu hâlde aza kanaat etmeyip kolayından bol paraya göz dikenler yahut da bedenen ve ruhen sağlam olup bu yolu bir kazanç ve meslek hâline getirenlerdir.

Toplum hayatında köklü ve esaslı inkılâplar yapan Resul-i Ekrem Efendimiz (asm)'in dilencilik illetine nasıl çareler getirdiğini ihtiyacı olmadığı hâlde dilenenlerin mesuliyetini ve hangi hâllerde dilenmenin caiz olabildiğini şu canlı hadise ibretli bir şekilde gözlerimizin önüne sermektedir:

Enes bin Mâlik anlatıyor:

Bir gün Resulullahın (a.s.m.) huzurunda Ensar'dan birisi gelerek bir şey istedi. Resulullah ona sordu:

"Evinde bir şey var mıdır?"

"Evet yâ Resulallah bir çulumuz var. Bir kısmını altımıza seriyoruz bir kısmıyla da örtünüyoruz. Bir su kabımız var onunla da su içiyoruz."

"Öyleyse hemen kalk çul ve su kabının her ikisini de al bana getir."

O kişi gitti her ikisini de getirdi. Resul-i Ekrem çulla su kabını eline aldı hazır olanlara göstererek  "Şu iki eşyayı satın alacak kimse var mı?" diye sordu. Cemaattan bir zat "Ben her ikisine de bir dirhem veririm." dedi.

Resulullah iki-üç defa "Bir dirhemden fazla veren yok mu?" diye tekrarladı. Daha sonra başka birisi "Ben iki dirheme alırım." dedi. Resulullah çulu ve su kabını o zata sattı. İki dirhemi aldı eşya sahibine verdi ve şöyle buyurdu:

"Bu paranın bir dirhemi ile yiyecek al âilene bırak; bir dirhemine de bir balta al bana getir."

O adam gitti bir balta aldı geldi. Resul-i Ekrem baltaya kendi eliyle bir sap taktı. Sonra da o adama vererek "Al bunu git odun kes topla sat. Seni on beş gün görmeyeceğim." buyurdu.

O adam gitti odun kesti topladı sattı. Resulullahın huzuruna geldiğinde on beş dirhem kazanmıştı. Bir kısmına giyecek bir kısmına da yiyecek almıştı. Resulullah bunun üzerine şöyle buyurdu:

"Dilencilik yüzünden siyah bir nokta olarak kıyamet gününde gelmektense şu hâlin ondan daha hayırlıdır. Dilenmek ancak şu üç kişiye caizdir: Toprağa yapıştıran fakirliğe uğrayana (son derece fakir düşene) altından kalkamayacak derecede borç altına girene aralarını bulmak için kan parası yüklenen kimseye."

Başka bir rivâyette ise dördüncü bir şart getirilir: "Çok acı veren müzmin bir hastalığa kapılan kimse ihtiyacı kadar isteyebilir." (Ebû Dâvud Zekât: 26)

Hadisten açıkça anlaşılan odur ki çalışamayacak kadar mağdur sakat ve özürlü olan kişi kendisine bakacak bir kimse yoksa devlet de yardım etmiyorsa ancak zarurî ihtiyacını telâfi edebilecek kadar başkalarından isteyebilir dilenebilir. Borçluluk hâli de buna eklenmektedir.

Bu zarurî hâlin dışında dilenciliği sırf bir geçim vasıtası haline getirenler büyük bir mesuliyet altına girmektedir. Nitekim Peygamber Efendimiz (asm) meslek hâline getirilen dilenciliği şerefsizlik saymış ve şöyle buyurmuştur:

"Her kim malını çoğaltmak için insanlardan mallarını isterse o ancak ve ancak ateş parçası ister. Artık bunun ister azını isterse çoğunu ister." (Müslim Zekât: 35)

"Sizden bazıları dilenmekten asla vazgeçmez. En sonunda kıyamet gününde bu şerefsiz kişi yüzünde bir et parçası kalmaksızın Allah'a kavuşur."(Müslim Zekât 103).

"Her kim çok mal toplamak için insanlardan onların mallarını dilenir durursa muhakkak bir ateş parçası istemektedir... "(Müslim Zekât 105).

"Sizden birinizin bir kucak odun toplaması sonra o odun demetini sırtına yüklenip satması kendisi için verecek yalnız vermeyecek bir kişiye gidip istemesinden elbette çok daha hayırlıdır. " (Müslim Zekât 107).

Bu hadis-i şerifler mecbur kalmadığı halde dilenmenin caiz olmadığını ve cehennem azabını netice verecek bir iş olduğunu ifadeyle haram saymaktadır.

İşte haram işleyenlerin sayısının artmaması için bu tür kimselerin türemesine meydan vermemek lâzımdır. Duhâ Sûresinde geçen "Bir şey isteyeni geri çevirip azarlama." mealindeki âyet-i kerimeden esas murad ilmî bir mesele soranı birşey öğrenmek isteyeni geri çevirmemektir. Yoksa her isteyeni boş çevirmemek şeklinde anlaşılmamalıdır. (es-Sâvî IV/330) Ayrıca maddi bir şey istemek anlamı varsa zaruretten ve mecburiyetten dolayı isteyenler için olabilir.

İslâm; çalışmayan tembel tembel oturan bir lokma ile bir hırkaya rıza gösteren başkalarına yük olan müslümanları iyi bir müslüman saymamıştır. Yukarıdaki hadis-i şeriflerden anlaşılacağı gibi dilenmek ve dilenciliği bir meslek hâline getirmek şiddetle yasaklanmıştır.

Dilencilik; tembellik ve halkın yardım duygularını istismardan başka birşey değildir. Böyleleri İslâmiyetin tevekkül anlayışını da kendi düşünceleri açısından değerlendirmekten çekinmezler. Onlar çalışmadan oturup başkalarından bir şeyler beklemeyi tevekkül sayarlar.

İslâm dini kadar insana benliğini izzetinefsini ve şerefini korumanın yollarını öğreten hiçbir din hiçbir ahlâkî sistem yoktur. İslâm'a göre ümmetin geleceği toplumun şeref ve namusu ne kadar önemli ise kişinin izzetinefsi de o kadar önemlidir ve mutlaka korunması gereken bir şeydir. Her Müslüman bu değerli emâneti korumakla mükelleftir. İşte bu emaneti koruyabilmek için insanlara bütün fazilet yolları gösterilmiş kötülüklerden sakınmaları emredilmiştir.

Her kötülük insanın benliğinden ve şerefinden bir şeyler alıp götürür. Hiçbir ihtiyacı olmadığı halde el açıp dilenenlerin durumu ise daha kötüdür. Çünkü onlar dilenmekle şeref ve itibarlarının kökünden yok olmasına ve âdeta manevî müflis durumuna düşmelerine sebep olurlar. Bunun için fakirlere acizlere yardımı kuvvetle emreden İslâm fakir olmayanların ihtiyaç içinde bulunmayanların dilenmelerini de aynı şiddetle yasaklamıştır.

Hz. Peygamber (asm) bir taraftan dilencilik gibi bir kötülükten müslümanları uzak tutmaya çalışırken diğer taraftan onlara çalışmayı tavsiye buyurmuş ve hiçbir müslümanın çalışıp kazanmanın şerefini dilenmenin zilleti ile değiştirmemesini istemiştir.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi