Değerli kardeşimiz

Koyunun yününü üzerindeyken olmamış meyveyi dalındayken sat­mak memedeki sütü satmak gibi değerlendirilmiş ve yasak sayılmıştır.

Bu nedenle tarım ürünlerinin olgunlaşmadan satılması hadis-i şerifle yasaklamıştır. (bk. Buhârî Büyû 82 83 85 87; Müsâkât 17 Müslim Büyû' 51-57; Ebû Dâvud Büyû ; 22; Tirmizî Büyû' 22; Ibn Mâce Ticârât 32; Mâlik Muvatta' Büyû' 10).

Ancak taneli bitkiler veya meyvalar olgunlaştıktan ve büyümesini tamamladıktan sonra belli bir para karşılığında satılabilir. Çünkü artık kuraklık sıcak vb. iklim değişmeleri yüzünden taraflar için riziko kalkmış olur. Böyle bir satışta satış bedeli nakit para olunca bir sakınca söz konusu olmaz. On dönümlük buğday ekili tarlanın buğday hasat edilecek bir duruma geldiği sırada şu kadar lira karşılığında satılması gibi. Alıcı ne kadar hasılat elde edebileceğini ve işçiliği dikkate alarak hesap yapar ve pazarlık ederek taraflar anlaşırlar.

Olgunlaşmanın veya Olmanın Ortaya Çıktığı Nasıl Anlaşılır

Bu hurmaların kızarması veya sararması ile olur. Üzümde ise suyunun tatlanması yumuşama ve sararma ile ortaya çıkar. Bunların dışındaki meyvelerde ise olgunluğun baş göstermesidir. Yani aldığı renge itibar edilir. Rengin ölçüsü kızarmaya kararmaya yahut sararmaya başlamasıdır. Taze hurma üzüm kayısı erik gibi renklenmeyen meyvelerde olgunlaşma ve tatlılaşma başlangıcının ortaya çıkmasına itibar edilir. Bu suyunun tatlanması yumuşaması renginin sararması ile olur.

Tane ve ekinlerde ise bunların olgunlaşmasına güçlenmesine itibar edilir.(1) Bunları delili de Peygamber (a.s.)in tatlanmadan önce meyvenin satışını nehyetmesidir.(2) Aynı sekide olgunlaşmadan önce meyvenin satışını da nehyetmiştir. Ona olgunlaşmanın (zehv) ne olduğu sorulunca O: "Kızarması ve sararmasıdır." diye cevap vermiştir. (3) Sararmadan önce üzümün satışını da yasaklamıştır. (4) Hanefîler de şöyle demektedir: Olgunlaşmanın baş göstermesi (buduv-vu's-salah) bir felâkete uğramasından veya bozulmasından emin olmak demektir. (5) Yani Hanefîler meyvenin mücerret olarak ortaya çıkmasını muteber kabul etmişlerdir. Cumhur ise meyvelerde olgunlaşmanın ve tatlanmanın ortaya çıkmasına tanelerde de bunların güçlenip olgunlaşmasına itibar etmişlerdir.

Olgunluğun ortaya çıkması -Hanefîlere göre- her meyve türü için ayrı ayrı değerlendirilir. Şafıîlerle Hanbelîlerdeki tercih edilen görüşe göre her türe ve her bostana kendi durumu içerisinde itibar edilir. Meselâ üzümün olgunlaştığı zaman narın satılması sahih değildir. Aynı şekilde bir bağda üzümün olgunlaşmasını nazara alarak ortaya çıkması halinde bir başka bağdaki üzümün satışı da sahih değildir. Çünkü aynı tür bir başka türe tabi olmadığı gibi bağlar ve bahçelerin de coğrafî konumları itibarıyla olgunlaşma zamanları arasında farklılık olabilir.

Malikiler şöyle demektedir: Meyve türlerinden her hangi bir türde olgunlaşma baş gösterecek olursa civardaki bütün bahçe ve bostanlarda bulunan türlerin satışı caiz olur. Bir başka türün olgunlaşacağının ortaya çıkması ile henüz olgunlaşıp olgunlaşmayacağı belli olmamış bir türün satışı caiz değildir.

Kaynaklar:

1. el-Muntekâ IV 217; Bidayetul-Müctehid II 150; el-Kavâninü’l-Fıkhıyye 261; Tekmiletü'l Mecmu' XI 351 360; Muğni'l-Muhtac II 91; el-Muğni IV 87 89; Gayetü'l-Müntehâ 11 70.
2. Bu hadisi Buhari Müslim Ebu Dâvud ve Neseî Cabir b. Abdullah'tan rivayet etmişlerdir.
3. Hadisi Buhari Müslim İmam Malik ve Neseî Enes'ten rivayet etmiştir.
4. Hadisi Neseî müstesna Sünen sahipleri Enes (r.a)'ten rivayet etmişlerdir. Bu hadislerin kaynakları için bk. Camiu'l-Usûl 1 390 vd.; Neylü'l-Evtâr V 173.
5. Reddü'l-Muhtar IV 40.

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi