Değerli kardeşimiz

“Ey iman edenler! Kendinizi ve çoluk çocuğunuzu cehennem ateşinden koruyun. Onun yakıtı insanlar ve taşlardır.” (Tahrim 66/6)

Ey iman edenler! Kendinizi ve ehlinizi ateşten koruyun cehennem ateşine sürüklenmelerine sebep olacak fitne ve isyandan koruyarak Allah'ın emirlerine itaate götürün. Çünkü aile sahibi kendinden sorumlu olduğu gibi ailesinden de sorumludur. Zira konuyla ilgili "Hepiniz çobansınız ve hepiniz teb'anızdan sorumlusunuz." ve "Sizin hayırlı olanınız ehline karşı hayırlı olanınızdır." hadisleri bilinmektedir. Ebu Hayyan'ın kaydettiğine göre "Hz. Ömer  "Ya Resulallah! Nefislerimizi koruruz fakat ehlimizi nasıl koruyabiliriz?" demişti. Bunun üzerine Allah'ın Resulü (asm) de şöyle buyurdu:

"Allah'ın sizi nehyettiği şeylerden onları nehyedersiniz ve Allah'ın size emrettiği şeyleri onlara emredersiniz. İşte bu onları korumak demektir."

Zemahşeri de şu hadisleri nakletmiştir:

"Allah o kimseye rahmet etsin ki "Ey ehlim ailem! Namazınıza orucunuza zekâtınıza miskinlerinize yetim ve komşularınıza dikkat edin." der. Ola ki Allah Teâlâ onları onunla beraber cennette toplar."

Çocuklar da ehle dahildir. Bazıları enfüse (nefislere) dahil olduğunu söylemişlerdir. Çünkü onlara göre çocuklar babadan bir parça sayılırlar. (Elmalılı Tehrim Suresi 6. ayetin tefsiri)

İbnu Ömer (radıyallâhu anhümâ) anlatıyor: "Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm) buyurdular ki:

"Hepiniz çobansınız ve hepiniz sürünüzden mesulsünüz. İmam çobandır ve sürüsünden mes'ûldür. Erkek ailesinin çobanıdır ve sürüsünden mes'uldür. Kadın kocasının evinde çobandır o da sürüsünden mesûldür. Hizmetçi efendisinin malından sorumludur ve sürüsünden mesûldür."

İbnu Ömer der ki: "Bunları Resûlullah (aleyhissalâtu vesselâm)'dan işitmiştim. Zannediyorum ki şöyle de demişti:

"Kişi bâbasının malında çobandır o da sürüsünden mesûldür."[Buhârî Ahkâm 1 Cum'a 11 İstikrâz 20 Itk 17 19 Vesâya 9 Nikâh 81 90; Müslim İmâret 20 (1829); Tirmizî Cihâd 27 1705; Ebû Dâvud İmâret 1 (2928).]

AÇIKLAMA:

1. Hadis herkesin bir sorumluluk ve selâhiyet dairesinin olduğunu göstermektedir. "Çoban" diyen tercüme ettiğimiz kelime râi'dir. Lügat açısından "güden" demek ise de hadiste "muhafazası için bir şeyler tevdi edilmiş güvenilir muhâfız" manasına kullanılmıştır.

2. İmam'dan maksad devlet reisidir. Bazı rivâyetlerde "emîr" denmiştir. Esasen bu bahiste emîr ve imam kelimeleri müterâdif (eş manalı) olarak kullanılmıştır.

3. Dikkat edilirse imam erkek kadın hizmetçi evlat gibi fonksiyonları farklı şahıslar "çoban" vasfıyla tavsifte birleşmektedirler. Şüphesiz bunların herbirinin sorumlu olduğu husûslar farklıdır.

Hattâbî: "İmamın çobanlığı hudûdu tatbik ve hükümde adâlete riâyetkâr olmak sûretiyle şeriatı korumaktır; erkeğin ailesine çobanlığı işlerini idâre haklarını yerine getirmek; kadının çobanlığı evin çocukların hizmetçilerin işlerini tanzim etmek her hususta kocasına hayırhah olmaktır; hizmetçinin çobanlığı eli altında bulunan şeyleri koruması kendisine terettüp eden hizmetleri yapmasıdır." der.

4. Tîbî demiştir ki: "Bu hadisten anlıyoruz ki çoban zâtı için tutulmaz mâlikin güdülmesini istediği şeylerin muhâfazası için tutulur. Öyle ise Şâri'in müsâde ettiği şeyler dışında tasarrufta bulunmamalıdır. Hadis bâbında böylesine tatlı böylesine câmi böylesine beliğ bir başka örneği olmayacak mükemmellikte bir temsîldir. Zîra önce mücmel ve özlü şekilde beyanda bulunup arkadan tafsîl etti. Mükerrer kereler harf-i tenbîhe (uyarıcı unsura) yer vermektedir."

Bazı âlimler hadisin baştaki: "Hepiniz çobansınız hepiniz sürünüzden mesulsünüz" şeklindeki mutlak ifadesiyle hiç kimsesi olmayan bekârı da çobanlar arasına dahil ettiğine dikkat çekmiştir.

"Zîra derler böyle birisi organları üzerine çobandır fiil söz ve itikad nevinden her ne emredilmişse yapmaları her ne yasaklanmışsa terketmeleri meselesinde insanın organları kuvveleri hisleri kişinin sürüsü hükmündedir. Öyle ise insanın bir nokta-i nazardan güdülen olması bir başka nokta-i nazardan güden olmasına mâni değildir."

5. Bu hadisi tamamlayan bir başka rivâyet Ebû Hüreyre'ye aittir:

"Her çoban kıyamet günü hesaba çekilecektir: "Sürüsüne Allah'ın emrini tatbik etti mi etmedi mi?"

(Kütüb-i Sitte – Prof. Dr. İbrahim Canan)

İlave bilgi için tıklayınız:

- Tesettüregirmeyen kadını boşamak gerekir mi?

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi