- Bu sözlerden ne anlamak gerek?
- Sual: Âlimler diyor ki Allahü teâlâ bu âlemin içinde ve dışında değildir. Âleme bitişik de değildir. Ayrı da değildir. Bunun açıklanması nasıl olur?
- İmam-ı Rabbani hazretleri buna şöyle cevap veriyor: İçinde dışında olmak bitişik ve ayrı olmak gibi şeyler var olan iki şey arasında düşünülebilir. Halbuki sualde iki şey mevcut değildir ki bunlar düşünülebilsin. Çünkü Allahü teâlâ vardır. Âlem yani Ondan başka her şey vehim ve hayaldir. Âlemin var görünmesi Allahü teâlânın kudreti ile devamlı olup vehim ve hayalin kalkması ile yok olmuyor. Ahiretteki sonsuz nimetler ve azaplar bunlara oluyor. Fakat âlemin varlığı vehim ve hayaldedir. [Yani dışarıda var olmayıp vehme ve hayale var görünmektedir.] Vehim ve hayalin dışında bir varlık değildir. Allahü teâlânın kudreti vehim olunan hayal olan bu görünüşleri devam ettirmektedir. Var gibi göstermektedir.

Değerli kardeşimiz

- Tasavvuf ehlinin bir kısmı varlıkların bağımsız bir kimliği olmadığı gerek yoktan varlık sahnesine çıkmaları gerek bu sahneye çıktıktan sonra ayakta kalmaları ancak Allah’ın kudretiyle mümkün olduğundan ötürü onların varlık mertebesini bir hayal gibi tasavvur etmişler. “varlığıyla yokluğu birdir” ifadesinde olduğu gibi yaratılmışların hiçbirisinin bağımsız bir vücudu olmadığını düşünerek bunları “ke en lem yekün = yokmuş gibi” saymışlardır.

Onların bu “vücudun hayal mertebesi” ile ilgili tasavvurları da ilmi olmaktan ziyade hisse dayalı hayali bir düşüncedir.

- Bununla beraber onların bu hayalleri Allah’a olan güçlü imanlarının verdiği bir yakinle bezenmiş hissiyatlarının coşkun bir “istiğrak” halinin ürünüdür.

Bu sebeple onların bu tasavvurlarını kendi konumlarında değerlendirmek gerekir. Yoksa onlara saygısızlık yapılabilir.

- Sorudaki sorunun temeli vahdet-i vücud mesleğine bakar. İmam-ı Rabbani Hazretlerinde de bir miktar vahdet-i vücud meşrebi olduğu kabul edilmektedir. Onun için bu konuyu asrımızın insanına hitap eden ve çağın vicdanına ve idrakine seslenen Bediüzzaman Hazretlerinden dinlemekte büyük fayda vardır. O şöyle der:

“Vahdet-ül Vücud ise bir meşreb ve bir hal ve bir nâkıs mertebedir. Fakat zevkli neşeli olduğundan seyr ü sülûkta o mertebeye girdikleri vakit çoğu çıkmak istemiyorlar orada kalıyorlar; en münteha mertebe zannediyorlar."

"İşte şu meşreb sahibi eğer maddiyattan ve vesaitten tecerrüd etmiş ve esbab perdesini yırtmış bir ruh ise istiğrakkârane bir şuhuda mazhar ise; vahdet-ül vücuddan değil belki vahdet-üş şuhuddan neş'et eden ilmî değil hâlî bir vahdet-i vücud onun için bir kemal bir makam temin edebilir. Hattâ Allah hesabına kâinatı inkâr etmek derecesine gidebilir.”

“Yoksa esbab içinde dalmış ise maddiyata mütevaggil ise vahdet-ül vücud demesi kâinat hesabına Allah'ı inkâr etmeye kadar çıkar.” (bk. Mektubat s. 83)

“Ehl-i vahdet-ül vücudun dedikleri gibi; mevcudat evham ve hayalât değil. Görünen eşya dahi Cenab-ı Hakk'ın âsârıdır. "Heme Ost" değil "Heme Ezost"tur. Yani her şey O değil belki her şey Ondandır. Çünkü hâdisat ayn-ı Kadîm olamaz. …”

“İşte saltanat-ı uluhiyet Rahman Rezzak Vehhab Hallak Fa'al Kerim Rahîm gibi pek çok esma-i mukaddeseyi hakikî olarak iktiza ediyor. O hakikî esma dahi hakikî âyineleri iktiza ediyorlar.” (bk. age. s. 84)

“Cenab-ı Hakk'ın bütün esmasıyla hakikî bir surette tecelliyatı var. Bütün eşyanın Onun icadıyla bir vücud-u ârızîsi vardır. Ve o vücud çendan Vâcib-ül Vücud'un vücuduna nisbeten gayet zaîf ve kararsız bir zıll bir gölgedir; fakat hayal değil vehim değildir. Cenab-ı Hak Hallak ismiyle vücud veriyor ve o vücudu idame ediyor.” (bk. age. s. 85)

Yani yaratmak hayal değildir. Rızık vermek hayal değildir. Cennet ve cehennem hayal olamaz...

Selam ve dua ile...
İslami Destek Sitesi