4755-) Bize Âdem tahdîs etti. Bize Şu-be tahdîs etti ki Ebû İshâk şöyle demiştir: Ben Abdurrahmân ibn Yezîd-den işittim o şöyle dedi: Ben İbn Mes-ûd(radıyallahü anh)-dan işittim; o Benû İsrâîl(yânı el-İsrâ) el-Kehf Meryem Sûreleri hakkında: Muhakkak ki bu sûreler ilk atiklerdendirler bunlar ilk kazanılanlardan ve ezber edilenlerdendirler dedi Abbâs:"O hâlde sizi kim (dirilterek) geri çevirebilir? diyecekler. Sen de: Sizi ilk defa yaratmış olan (kudret sahibi diriltecektir) de. O vakit sana başlarını sallayacaklar da: Ne vakit O? diyecekler. Sen: Yakın olması muhtemeldir de”(Âyet: 51); ileyke ruûsehum" "Sana başlarını sallayacaklar" manâsınadır dedi. İbn Abbâs-tan başkası da şöyle dedi:(Üç harfli fiilden) "Nağadat sınnuke" "Dişin yerinden hareket etti" ma-nâsınadır. kadayna ilâ Benî İsrâîle"(Âyet: 4) İsrâîl oğulları-na kendilerinin Arz-da muhakkak fesâd çıkaracaklarını haber verdik" ma-nâsınadır. "el-Kadâ" lafzı birçok ma-nâlara gelir: "Kadâ Rabbüke" (Âyet: 33) "Rabb-in emretti" demektir. "Hükmetmek" ma-nâsı da bu lafızdandır: "Şübhesiz senin Rabb-in onların arasında hüküm verecektir" (Yûnus: 93 en-Nemi: 78 el-Casiye: 16); "Yaratmak" ma-nâsı da bu lâfızdandır:"Bu suretle Allah onları yedi gök olmak üzere yarattı"(Fussüet: 12). 6) kişinin beraberinde giden kimselerdir ki cem-iyeti ve topluluğu demektir. "Ve liyutebbirû mâ alev tetbîran" (Âyet: 7) "Galebe ve isti-lâ ettiklerini helak ettikçe etsinler diye(üstünüze düşmanlar saldırdık)" cehennemi kâfirlere bir hapishane yaptık" (Âyet:8) yani hiç çıkamayacakları bir hapis yeri bir alıkoyma yeri yaptık. o memlekete karşı söz hakk olmuştur" (Âyet: 16) yani geçmiş olan o azâb sözü vâcib olmuştur; hâlde kendilerine yumuşak bir söz söyle" (Âyet: 28); buradaki "Meysûren" "Leyyinen" yani "Yumuşak" ma-nâsınadır. fakirlik korkusuyla öldürmeyin. Onları da sizi de biz rızıklandırırız. Hakikat onları öldürmek büyük bir suçtur" (Âyet: 31); buradaki "Hıt’en" "Günâh ve suç" ma-nâsınadır. "Hatı-tu-Ben günâh işledim" ta-bîrinden alınmış bir isimdir; "el-Hatau" fetha ile harekelenmiştir. "Günâh işlemek" ma-nâsına olan fiilin masdarıdır. "Hatı-tu" "Ahta-tu" yani "Günâh işledim yanıldım" ma-nâsınadır. kibir ve azametle yürüme. Çünkü sen (ne kadar bassan) cidden Arz-ı yaramazsın boyca da dağlara eremezsin"(Âyet: 37) buradaki "Tahrıka" "Kesemezsin" ma-nâsınadır. hum necva" (Âyet: 47) "Onlar gizli gizli konuşurlarken"; buradaki "en-Necvâ" lafzı "Gizli konuştum" ma-nâsına olan "Nâceytu" fiilinden bir masdardır. Allah onları bu masdar ile vasıfladı ma-nâsı: "Onlar gizli gizli konuşurlarken" demektir. 49): "Kırıntı döküntü"; "Korkudan hoplat rahatsız et onları hafifletip zorla; "Süvarilerinle"; "er-Raclu ve-r-Reccâletu" "Yayalar piyadeler" ma-nâsına cemi-dir. Bunların tekili "Râcilun"dur. "Sâhibun"un cem-i "Sahbun" "Tâcirun"un cem-i "Tecrun" olduğu gibi (Âyet: 64) "Çakıllı bir fırtına şiddetli bir rüzgâr" "el-Âsıb" bir de rüzgârın atıp fırlattığı şeyler ma-nâsına gelir;"Hasabu cehenneme = Cehennemin içine atılan şeyler" (el-Enbiyâ: 98) ta-bîri bu ma-nâdandır onun içinde atılan şey (yani içine atılan kavimler) onun hasabıdır. "Hasaba fi’l-Ard" denilir ki bu da "Arz-ın içine gitti" demektir. "el Hasbâ"dan türemiştir. uhrâ" "Diğer bir defa" ma-nâsınadır. Bu "Târe" lâfzı masdardır. "Târe" lafzının cem-i "Tıyeratun" ve "Târâtun"dur zurriyetehu illâ kalîlen —And olsun onun zürriyetini birazı müstesna olmak üzere muhakkak kendime bend ederim" onları azdırma ve saptırma ile köklerini kazır helak ederim demektir. "Fulân kimse Fulân-ın yanında bulunan ilmi kendine bend etti" denilir ki o "İlmin hepsini kendinde topladı" demektir. "Her insanın amelini kendi boynuna doladık" (Âyet: 13) buradaki "Tâirehu” "Dünyâdan olan nasibi payı" ma-nâsınadır. Abbâs da şöyle demiştir: Kur-ân-daki her "Sultân" "Hüccet" ma-nâsınadır(Âyet: 33 80). "Evlâd edinmeyen mülkünde hiçbir ortağı olmayan zull ve aczden dolayı hiçbir yardımcıya ihtiyâcı bulunmayan Allah-a hamd olsun de O-nu büyük bil büyüklükle an”(Âyet: 111); buradaki "Veliyyun mine-z-zulli" "Zelîllik ve acizlikten dolayı hiçbir velîsi olmayan yani hiçbir kimseyi velî ve dost edinmeyen" demektir. Bir Gece Mescidi Haram-dan Mescidi Aksâ-ya... Götüren (Allah Her Türlü Eksikliklerden) Münezzehtir” (Âyet: 1) Kavli Bâbı