4868-) Ya-lâ ibnuUmeyye (radıyallahü anh): Ben Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)-den minber üzerinde"Yâ Mâlik Rabb’in işimizi bitirsin artık! Diye bağrışırlar... " âyetini okurken işittim demiştir Katâde:"Biz onları sonra gelecekler için bir mesel yaptık”(Âyet:56) "Bir va-z ve öğüt yaptık" ma-nâsınadır dedi. başkası şöyle dedi: "Mukriniyn"(Âyet: 13) "Dâbı-tiyn( Zabtediciler hâkim olucular)" ma-nâsınadır. "Fulân kişi fu-lânın mukrımdır" denilir ki zabtedicisidir demektir. altın tepsiler ve testilerle tavaf edileceklerdir. Canlarının isteyeceği gözlerinin hoşlanacağı ne varsa hepsi oradadır ve siz içinde ebedî kalacak olanlarsınız"(Âyet:77); buradaki "el-Ekvâb" "Emzikleri olmayan ibrîkler"dir. o Rahmânhn bir çocuğu olsaydı ben O-na tapanların ilki olurdum de!"(Âyet:8); bu "O-nun çocuğu olmadı" demektir(Bu tefsire göre baştaki “in” şartıyye değil nâfiye kabul edilmiş oluyor). evvelul-âbidîn" "Fe-ene evvelu-l-ânifîn" (yani "O takdirde ben öfkelenenlerin ilki kabul etmeyenlerin çekinenlerin ilki olurdum") ma-nâsınadır. Bunlar iki lügattir: "Raculun âbidun" ve "Abi-dun." Mes-ûd -"VekîlihiyâRabb!"yerine- "Vekaale-r-rasûlu yâ Rabb!" şeklinde okudu(Bu şâz bir kıraattir). "Evvelul- âbidîn" "Abide Ya-bedu" fiilinden olup "Câhidîn" (yani "îlk inkâr edenlerden olurdum") ma-nâsınadır deniliyor. Katâde şöyle dedi: "Şübhesiz O (Kur-ân) yanımızdaki ana kitâbdadır; çok yüce çok hikmetlidir" (Âyet:4); buradaki “Fı ümmi’l-kitâb" "Cumleti-l-kitâb" "Ash-l-kitâb" ma-nâsınadır. haddi aşan bir kavimsinizdir diye artık o Kur-ân-ı sizden vazgeçip bırakı mı verelim?"(Âyet:5); buradaki "Musrifîn" "Muşrikîn" ma-nâsınadır. Allah-a yemîn ederim ki eğer bu Kur-ân bu ümmetin evvellerinin onu reddettikleri için yeryüzünden kaldırılmış olaydı onlar muhakkak helak olurlardı (lâkin Allah kullarına rahmetiyle döndü yirmi sene onlara tekrar tekrar vahiy indirip Kur-ân -a çağırdı). için kuvvetçe bunlardan daha çetinlerini helâk ettik. O evvelki ümmetlerin misâli geçmiştir"(Âyet:8); buradaki "Meselu-l-evvelîn" "Ukûbetu-l-evvelîn" (yani "Evvelki ümmetlere uygulanan ceza") ma-nâsınadır. -Kullarından kimi O -na bir cüz- isnâd ettiler. Hakikat insan açıkça küfürbâzdır"(Âyet: 15); buradaki "Cüz-en" "Idlen(Denk pay)" ma-nâsınadir.