2-) Mezkûr ibâdet ve tâatın keffaret olamadığı günahlar nâmiyle ik kısma ayrılırlar işte şeriat namaz ve emsalinin keffaret olduğu günahla ra küçük günahlar; bunların keffaret olamadıklarına büyük günahla adım vermiştir. Bu suretle günahların büyük ve küçük diye taksim sabit oldukdan sonra; ulema bunların zabtı hususunda dahi bir hay li ihtilâf etmişlerdir. İbn Abbâs (radıyallahü anh)-ın ; «Allahın cehennem gazab lâ-net veya azab gibi bir şeyle encama erdirdiği her günah büyüktür» dediği rivâyet olunur. Hasan-ı Basri-den de bu na yakın bir söz naklederler. Başkaları: Hangi günah için Allah cehennemle tehdit eder veya dünyada haddi şer-i tatbik ettirirse; o güna büyüktür.» demişlerdir. İmâm Gazali-ye göre ise: insan hangi günahı bir korku ve pişmanlık sakıncası hissetmeden onu küçümseyerek iı tikab edenler gibi hatta âdet hâline getirip de bu tahkir ve küçümseme yi de hissetmeyenler gibi yaparsa o günah büyüktür. Ağızdan kaçtığın ve takva murakabesinin gevşekliğine hamledilen ve pişmanlıktan hâli ka mayan günahlar ise küçük günahdır. Bunlar kişinin adaletine ma-ni- değillerdir. Amr İbn-s-Salâh büyük günahı şöyle ta-rif edeı yük ismi verilebilecek şekilde büyük olan ve mutlak surette büyüklükle vasıflanan her günah büyüktür.» Ona göre büyük günahın bir takım iareleri vardır. Bunlar: hadd-i şer-i icâbetmek cehennem azabiyle tehdit olunmak failine fasik denilmek lâ-net olunmak gibi şeylerdir. hususda İzzü-d-Din İbn Abdisselâm dahi «Kavaid» nâm eserinde şunları söylemiştir: «Büyük günah ile küçük günah arasındaki farkı öğrenmek istersen küçük günahın mefsedetini nass sabit olan büyük günahların mefsedetiyle bir ölç! eğer büyük günah-rm mefsedetinin azından noksan gelirse o günah küçük günahlardan-r. Müsavi veya daha fazla olursa büyüktür. Meselâ: Bir kimse Allahü teâlâ-ya veya Resûlü Zişanı (sallallahü aleyhi ve sellem) ibretlerine söğer yahud Peygamberleri tahkir eder; onlardan birine yalancı derse yahud Kâ-be-ye pislik bulaştırır veya mushafı helaya atar-bütün bunlar — büyük günah oldukları şeriat tarafından tasrih edilese bile yine— en büyük günahlardandırlar. Keza zina etmek için bir mseye bir kadını tutmak yahud öldürsün diye bir müslümanı tutmak ıphesiz ki; yetim malı yemekden daha büyük bir mefsedettir. Halbuki yetim malını yemek büyük günahlardandır. Müslümanların gizlendiğimi kâfirlere söylerse onları kılıçdan geçireceklerini kadınları ile çocuklarını esir mallarını yağma edeceklerini bildiği halde yine onların gizlendiği yeri küffara haber vermek de Öyledir. Zira; o kimseyi bu mefsedete nîsbet etmek onun Özürsüz harpten kaçmasından daha büyüktür. Halkı harpden kaçmak büyük günahdır...» Ebû-l-Hasen el-Vâkidi ile diğer bazı ema: «Sahih olan kavle göre büyük günahların ta-rif ve tahdidi belli ığildir. Yalnız şeriat günahların bir kısmını büyük bir kısmını da küçük makla vasıflandırmış; bir çok nevi-lerini hiç tavsif etmemiştir. Bunların içinde büyük ve küçük olanları vardır. Mezkûr günahları beyan etmemekdeki hikmet kulun büyük günahtır korkusu ile bütün günahlardan sakınmasını te-mindir.» demişlerdir ki; onlarca bu hâl kadir gecesi cuma gününün icabet saati geceleyin icabet saati ism-i a-zam ve saire gibi ilah-ın kullarından gizlediği şeylere benzer. hazerâtı küçük günahı işlemeye ısrarla devam etmenin onu büyük günaha çevireceğini söylerler. Hazret-i Ömer-le İbn Abbâs ve diğer bazı ashâb-ı kirâm (radıyallahü anhüm) «İstiğfarla büyük günah ısrarla da küçük günah kalmaz» demişlerdir. Bu sözün ma-nası: istiğfarla büyük günah affedilir; fakat işlenirse küçük günah büyük günah olur; demekdir. ısrarın hududu nedir? Bu hususda Ebû Muhammed Izzüddin İbn Abdisselâm şunları söylemiştir: «Israr: dinine ehemmiyet vermediğini gösterecek şekilde küçük günahı tekrar etmekdir. Muhtelif nevi-lerden küçük günahlar bir araya gelir de mecmu-u büyük günahların en küçüğünün verdiği kanaati husule getirirse hüküm yine böyledir.» Salâh-a göre ise; küçük günaha ısrar:-o günahı işlemeye devam etmek ve büyük denilecek şekilde onu devam üzere işlemek azmin-do bulunmaktır. Bunun için zaman ve sayı tahdidi yoktur.