2-) Hadisin lâfızları muhtelif şekilde rivâyet edilmiştir. Buhârî-nin rivâyetinde: «Onlar namaza ile başlarlardı»; Müslim-in buradaki rivâyetinde ile başlarlar kırâetin taşında ve sonunda besmeleyi zikretmezlerdi.» denilmiştir. Nesâî Ahmed b. Hanbel İbn Hibbân ve Dâre Kutnî-nin rivâyetlerinde «Besmeleyi aşikâre çekmezlerdi»; İbn Hibbân-in rivâyetinde; «ama aşikâre okurlardı. Yine Nesâî ile İbn Hibbân’ın rivâyetlerinde; «Onlardan hiç birinin besmeleyi aşikâre çektiğini işitmedim» Ebû Ya’lâ-nın «Müsned» inde aşikâr okunan namazlarda herbiri kirâet ile başlarlardı Taberânî-nin Mü-cem-inde Ebû Nuaym-in «el-Hilye» sinde İbn Huzeyme--nin «Muntasarü-l - Muhtasar» ında gizli söylerlerdi denilmektedir. Bu rivâyetlerin bütün râvileri mevsuktur. Tirmizî’nin Ahmed b. Menî- tarikiyle Abdullah b. Mugaffel-den rivâyet ettiği bir hadîste şöyle deniliyor: namazda besmele çekerken babam işitti de: Yavrucuğum bid--ât mı icâd ediyorsun? Bid-ât dan sakın dedi ve şunları ilâve etti: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in ashabından hiçbiri nazarında islâmda Bid-ât dan daha menfur birşey görmedim. Gerçekten Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ile Ebû Bekr Ömer ve Osman-la namaz kıldım. Fakat hiç birinin bunu okuduğunu işitmedim. Onu sen de okuma! Namaz kıldığın zaman deyiver dedi». hadîs için Tirmizî; «Hasen bir hadîstir. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in eksen ashabı onunla amel etmişlerdir. Ebû Bekr Ömer Osman Ali (radıyallahü anhûm) ve diğer ashâb onlardan sonra gelen Tabiin bunlar arasındadır.» demiştir. Aynı hadîsi Nesâî ile İbn Mâce de tahrîc etmişlerdir. (radıyallahü anh) Hadîsinin Kütüb-ü Sitte sahihlerinin tahrîc ettiklerinden başka sıhhat itibarı ile onlardan aşağı olmak üzere birçok tarikleri daha vardır. Hadîsin bütün lâfızları bir mânâda toplanmakta ve "rivâyetler birbirlerini tasdik etmektedir. Bu rivâyetler yedi cümle halinde hülâsa edilebilir. Şöyle ki: Ashâb-ı Kiram Namazda kırâete besmele ile başlamazlardı. Enes (radıyallahü anh) ; «Onlardan hiç birini besmele çekerken veya besmeleyi okurken işitmedim» demiştir. Besmeleyi okumazlardı. Enes (radıyallahü anh) ; «Onlardan hiç birinin besmeleyi aşikâr çekerken işitmedim» demiştir. Besmeleyi aşikâre çekmezlerdi. Besmeleyi gizli çekerlerdi. Kırâete ile başlarlardı. Hattab-in sahih bulduğu rivâyet bu sonuncusudur. Diğer rivâyetleri râviler hep Katâde-den nakil ettikleri ve Enes-den rivâyet eden başka ravîler de bu hususta Katâde-ye tabi oldukları için onlan zayıf addetmiştir. Nevevî «el-Hulâsa- nâm eserinde hadîs İmâmlarının Tirmizî-nin tahrîc ettiği Abdullah b. Mugaffel hadîsini zayıf bulduklarını onu hasen kabul ettiğinden dolayı Tirmizî-ye i-tiraz ettiklerini söylerse de ayni hadîsi İmâm Ahmed b. Hanbel Taberâni ve başkaları da Abdullah b. Mugaffel-den rivâyet etmişler. Bu suretle Abdullah b. Mugaffel hadîsi kuvvet bulmuştur. Hadîs-i şerîf besmeleyi aşikâre okumamak hususunda sarihtir. Bu hadîs sahih hadîsler aksamına giremese bile; hasen derecesinden de aşağı kalmaz. Nitekim Tirmizî de ona haserı demiştir. Hasen hadîsle ise pekâlâ ihticac olunur. Hele de şevâhid ve mütâbeâtı buradaki gibi çok olursa. hadîs hakkında söz edenler senedindeki İbn Abdillâh b. Mugaffel meçhuldür diye onunla ihticâc etmemiş; fakat bu meselede kendileri ondan daha zayıfı ile ihticâcda bulunmuşlardır. Hattâ Hatîp uydurma olduğu bilinen bir hadîsle ihticâc etmiştir ki bu sırf taassubdan doğma büyük bir cüret sayılır. şerîf Ashâb-ı Kiramın besmeleyi aşikâr okumamalarının onlara Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den kalma bir mîras olduğunu göstermektedir. Bu meselede istidlal için yalnız bu delil kâfidir. Çünkü kırâetin aşikâre okunduğu namazlar sabah ve akşam devam edip gitmektedir. Şayet Resûl-ü Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) besmeleyi o namazlarda daima aşikâre okusaydı ne böyle bir ihtilâfa düşülür ne de bir şüphe vâki- olurdu. Çünkü onu ister istemez herkes duyar öğrenir. Hazret-i Enes-le Hulefâ-i Râşidin ve Abdullah b. Mugaffel hazerâtının beyanlarına da lüzum kalmazdı. Medine halkı dahi Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-in mihrabında cehren besmeleyi terketmez bunu babadan oğula birbirlerine nakletmezlerdi. Aklı başında olan hiçbir kimse Kibâr-ı Sahabe ile tabiînin ve ekseri ulemânın Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) efendimizin fi-line muhalif hareket edeceklerini zan ve tahmin edemez.