101-) Bana Bişrü-bnü-l-Hakem rivâyet etti. ki: b. el-Kattân-ı dinledim. Hakim b. Cübeyr ile Abdül-A-lâ-yı zaif buldu. Yahya Mûsa b. Dinar-ı da zayıf buldu: hadîsi havadır.» dedi. Mûsa b. Dihkan île Îsâ b. Ebî Îsâ el-Medenîyi dahi zayıf çıkardı. ki: Hasen b. İsa-yı şöyle derken işittim: bana: Ceririn yanına geldiğim zaman onun bütün ilmini yaz; yalnız üç kişinin hadîsi müstesna! Ubeydetü-bnü Muattib Seriy b. İsmâîl ve Muhammed b. Sâlim-in hadîslerini yazma! Dedi.» der ki: ilmin müttehem hadîs râvîleri ile onların nakiselerine dair bize benzer sözleri pek çoktur. Bunları bire varıncaya kadar kitabı uzatır. Muhaddislerin bu bâbta söyleyip îzâh ettikleri ve arayıp dinleyenler için bu kadarı kâfidir. Onların hadîs râvîleri nâkillerinin kusurlarını keşfetmeyi kendilerine vazife ve sorulduğu zaman buna fetva vereneleri bu işin ehemmiyeti büyük olduğu içindir. Çünkü dîn batındaki haberler ancak bir şeyi helâl veya haram kılmak yahud emir veya nehiy terhîb için gelirler. Eğer onları rivâyet eden râvî doğruluk mahal olmaz da sonra onu tanıyan biri ondan rivâyete kalkışır onu tanımayanlara beyan etmezse bu yaptığından dolayı günahkar ve Müslümanların halk tabakasını aldatmış olur. Zira bu haberler bazı kimselerin onlarla yahud onların bir kısmıyla amel etmeye endîşe olunur. İhtimâl mezkûr haberlerin cümlesi veya ekserisi aslı faslı olmayan bir takım yalanlardır. ve kanâatbahş râvîlerden gelen sahih haberler kanaatbahş olmayan râvîlerin rivâyetlerine ihtiyaç bırakmayacak derecede çoktur. ki tehlikesini belittiğimiz bu zayıf hadîslerle meçhul isnadlara ve bu tür rivâyetlere ehemmiyet verilsin ve buna devam edilsin. Ancak bu zayıf hadîs rivâyetine devam etmek: "çok hadîs biliyormuş çok hadîs toplamış ve çok te-lîfatı varmış" demesi içindir. Genelde her kim bu yolla ilme gider ve buna tevessül ederse o kimsenin ilimden nasîbi yoktur. Böyle kimseye câhil demek ona ilmi nisbet etmekten daha hayırlıdır.