186-) Bize Ebû Bekir b. Ebi Şeybe rivâyet etti. ki): Bize Ve-ki- Süfyân-dan rivâyet etti. H. Muhammed b. el-Müsennâ dahi rivâyet etti. ki): Bize Muhammed b. Ca-fer rivâyet etti. ki): Bize Şu-be rivâyet etti. (Ebû Bekir b. Ebî Şeybe ile Muhammed b. el-Müsennâ) ikisi birden Kays b. Müslim-den o da Târik b. Şihâb-dan rivâyet ettiler. Bu hadis Ebû Bekir-indir.. Ebû Bekir şöyle dedi: Bayram günü ilk defa işe namazdan evvel hutbe ile başlayan Mer-vân-dır. Bir adam ayağa kalkarak ona: Namaz hutbeden öncedir; demiş. Mervân: Oradaki terkedilmiştir; cevabını vermiş. Bunun üzerine Ebû Saîd: Ama şu zât hakikaten kendisine düşeni yaptı. Ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-i: her hangi biriniz bir kötülük görürse onu hemen eliyle değiştirsin: Eğer buna gücü yetmiyorsa diliyle değiştirsin; ona da gücü yetmiyorsa kalbiyle değiştirsin. İmanın en zaifi de budur.» buyururken işittim; demiş. hadisin müttefekun aleyh bir rivâyeti vardır ki Şeyhayn onu Bayram namazı bahsinde tahric etmişlerdir. Meali şudur: (sallallahü aleyhi ve sellem) Ramazan ve Kurban bayramlarında namazgaha çıkardı; ve (Yapmağa) başladığı ilk iş namaz olurdu. Sonra namazı bitirerek cemaata karşı ayakta durur; cemaat saflarında otururlardı. Böylece onlara va-zeder tavsiyede bulunur; ve emrederdi. Şayed bir ordu ayırmak isterse onu ayırır yahut orduya müteâllik bir şey emretmek isterse emreder; sonra (Medine-ye doğru) çekilir giderdi. Ebû Said diyor ki: Halk bu minval üzere devam edegeldi. Nihayet ben Medine enjıîri Mervân ile bir Kurban veya Ramazan bayramında namazgaha çıktım. Oraya varınca ne göreyim karşımda Kesir b. es-Salt-ın yaptığı bir minber!... Bir de baktım Mervân namazı kılmadan ona çıkmak istiyor!... Hemen elbisesinden çektim. O da beni çekti ve (minbere) çıktı; namaz lan Önce hutbeyi okudu. Ben kendisine: sünneti değiştirdiniz!» dedim. Mervân: Ebâ Said! Senin bildiğin geçti.» dedi. benim bildiğim (şekil) bilmediğimden daha hayırlıdır» dedim. namazdan sonra bizi dinlemeye oturmuyorlar da onun için hutbeyi namazdan önceye aldım.» dedi. hadisden açıkça anlaşılıyor ki Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) zamanında minber yoktu. Bayram namazları sahrada kılınır; namazdan sonra Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) cemaata karşı ayağa kalkarak hutbesini okurdu. Kendileri son derece mütevazı oldukları için minber yaptırmaya lüzum görmemişlerdi. Iyâz-ın beyanına göre ilk defa hutbeyi namazdan evvel kimin okuduğu ihtilaflıdır. Bazıları bunun Hazret-i Osman (radıyallahü anh) olduğunu söylemiş; bir takımları cemaat bayram namazım kıldıktan sonra hutbeyi dinlemeden dağıldığı için bunu Hazret-i Ömer (radıyallahü anh)-ın yaptığını iddia etmişlerdir. Hattâ Ömer (radıyallahü anh)’ın bunu cemaat dağılıyor diye değil geç kalanlar namaza yetişsin diye yaptığını ileri sürenler vardır ilk defa namazdan önce okuyan Muâviye (radıyallahü anh) dır» diyenlerle Abdullah b. Zübeyr (radıyallahü anh) olduğunu söyleyenler de vardır. bütün bu söylentilere rağmen Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ile Ebû Bekir Ömer Osman ve Alî (radıyallahu anhüm) hazerâtından sabit olan: namazı hutbeden Önce kıldıklarıdır. Umumiyetle fukahanm kavli de budur. Hatta bu hususta icmâ- bulunduğunu iddia edenler de vardır. Bunlar icmâı ya hilaftan sonra iddia etmiş yahut asr-ı Seâdetle Hulefa-i Râşidin zamanlarında meselenin ittifakı olmasına bakarak Beni Ümeyye-nin hilafını nazar-i i-tibâra almamışlardır. Ebû Said-i Hudri (radıyallahü anh)’in bir çok zevat huzurunda: «Amma şu zât hakikaten kendisine düşeni yaptı.» demesi onlarca sünnetin bu şekilde karar kıldığına Mervan’ın yaptığının doğru olmadığına delildir. Zâten Hazret-i Ebû Said-in bu hadisle ihticâc etmesi de bunu gösterir. Çünkü Mervan-in yaptığının doğru olduğuna i-tikad etse yahud eskiden böyle bir şey yapılmış veya bir sünnet görülmüş olsa ona münker demezdi. Bu rivâyet Mervan-dan önce hiç bir halifenin bayram namazından evvel hutbe okumadığına delildir. Ömer Osman ve Muâviye (radıyallahu anhüm) hazerâtının okuduklarım gösteren rivâyetler doğru değildir. Mervan-mbu hareketine karşı Ebû Said-i Hudri (radıyallahü anh) gibi bir sahâbî-i celil nasıl ses çıkarmadı da cemaatten bir zât i-tirazda bulundu? suâle bir kaç vecihle cevap verilmiştir: