205-) Bize Muhammed b. Abbâd el-Mekkî rivâyet etti. ki): Bize Süfyân rivâyet etti. ki: Süheyl-e Amr bize el-Ka-kaa-dan o da babandan rivâyet etti; dedim. Ve benim rivâyet silsilem’den bir kişi düşürmesini recâ ettim. Bunun üzerine Süheyl: Ben bu hadisi babamın dinlediği zattan dinledim. O zât Şam-da babamın dostu idi; dedi. Bundan sonra bize Süfyân Süheyl-den o da Atâ- b. Yezid-den o da Temimü-d Dârî-den naklen rivâyet etti ki Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem): nasihattir.» buyurmuşlar. (Râvi diyor ki) dedik. kitabına resulüne müslümanlarm İmâmlarına ve bilumum müslümanlara.» buyurdular. hadisi Buhârî Müslim Ebû Dâvud Nesâî ve diğer bazı ulema tahric etmişlerdir. sânı pek büyüktür. İslâmm mihveri onun üzerindedir. mâdan birçokları onu bütün islâmi umuru toplayan dört esas hadisden biri sayarlarsa da imâm Nevevî bunun doğru olmadığını islâmm asıl mihveri bunun üzerinde bulunduğunu söylüyor. Hadisi Temim’den Müslim yalnız basına rivâyet etmiştir. Buhârî- de Temim-i Dâri-den rivâyet edilmiş hadis yoktur. Müslim-de de yalnız bu hadis vardır. Nasihat lügatta: öğüt vermek ihlâs hayırlı işleri davet hayırsızlardan nehiy balı süzmek gibi birçok ma-nalara gelir. Bu kelime hakkında Hattâbi şunları söylemektedir: cem-iyetli bir kelimedir. Ma-nâsi nasihat edilen kimseye hayırlı nasib toplamaktır. Onun veciz isimlerden ve kısa sözlerden olduğu söylenir. Arap dilinde bundan ve bir de felah kelimesinden daha ziyâde dünya ve âhiret hayrım bir araya toplayan kelime yoktur. Nasihatin: elbisesini dikti» sözünden alındığı söylenir. Şu halde nasihatçınm nasihat verdiği kimsenin iyiliğini arama hususundaki fi-li elbisenin yırtıklarını yamamaya benzetilmiş demektir. Nasihatin: mumdan süzdüm» sözünden alındığını soyleyenler de vardır. Bunlar sözün hile ve yalandan kurtarılmasını balın karışık kısmından süzülmesine benzetmişlerdir. ma-nâsı: Dinin direği ve kıvamı nasihattir; demektir. Nitekim; «Hacc arafedir» yani onun direği ve büyük kısmı arafedir; sözü de böyledir. tefsirine gelince: Ulemânın beyanına göre Allah-a nasihatdan murad: ona iman etmek; şeriki olmadığına kail olmak sıfatlarında küfre sapmamak Allah-ı bütün kemâl ve celâl sıfatlariyle tavsif cümle noksan sıfatlarından tenzih eylemek; ona tâat etmek; âsi olmaktan kaçınmak Allah için sevmek Allah için buğzetmek ona itaat edenlere muzaheret isyan edenlere husumet küfredenlerle ci-hâd etmek nimetlerini i-tiraf ile şükürde bulunmak her işinde ihlâs ve samimiyet göstermek bütün bu sayılan vasıflara da-vet ve teşvik eylemek bu hususta bütün insanlara yahud mümkün olanlara lütuf göstermektir. (rahimehullah): «Bu izafetin hakikati kendi nefsine nasihat olması itibariyle kula râcidir; Çünkü Allah herhangi bir kimsenin nasihatinden müstağnidir» demiştir. kitabına nasihat: Onun Allah kelâmı olduğuna onu Allah indirdiğine kul sözlerinin hiç biri ona benzemediğine kullardan hiç birinin onun mislini getiremiyeceğine iman etmek sonra ona ta-zimde bulunmak onu tecvid ve adabına riâyet harflerine dikkat ederek huşu- ile okumak düşmanların tahrifine ve ona dil uzatanlara karşı müdâfaada bulunmak Kur-ân-ı Kerîm-de beyan buyurulan her şeye inanarak tasdik etmek ahkâmına vâkıf olmak ulûm ve mesellerini anlamağa çalışmak nasihatlerinden ibret almak acâib ve garaibi hususunda tefekküre dalmak muhkem âyetleriyle amel müteşâbih olanlarım tasdik etmek umumunu hususunu nâsih ve mensûhunu araştırmak Kur-ân ilimlerini neşir ve o ilimleri o nasihatleri öğrenmeğe da-vetle olur. (sallallahü aleyhi ve sellem)’e nasihat: Onun peygamberliğini tasdik ile getirdiği şeylerin hepsine imân etmek emir ve nehiy-lerinde ona itaat etmek hayât ve mematanda ona muzaherette bulunmak ona yardım edenlere muzaheret düşmanlarına husumet göstermek ona ta-zimde bulunmak sünnetini ihya da-vet ile şeriatını neşretmek şeriattan hürmeti nefi ile onun ilimlerini öğrenmek ma-nalarını anlamak ve bunları öğrenmeye başkalarını da-vet eylemek okur ve öğretirken ilme hürmetkar davranmak terbiye ve nezâket dâiresinde okumak bilmediği bir ilim hakkında söz söylememek ulemaya hürmet ve ta-zimde bulunmak Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in ahlâk ve âdabiyle ahlâklanmak onun ehl-i Beytini ve ashabını sevmek sünnetinde bid-atçı-lık eden veya ashâb-ı kirâmdan birine dil uzatanların semtinden kaçmak gibi şeylerdir. İmâmlarına nasihat: Onların hükümdar ve kumandanlarına ta-bir-i mahsusu ile ülû’l-emre itaat hak uğrunda kendilerine yardım hakdan ayrılmamalarını tenbih unuttukları şeyleri veya henüz duymadıkları müslüman haklarını lûtf u nezâketle ihtarda bulunmak onlara isyan etmemek ve halkın onlara itât Bâbında gönül birliğine varmasıdır. ülû-l-emrin arkasında namaz kılmayı onunla birlikte cihada gitmeyi ona zekât vermeyi zulmünden korkulduğu zaman silâhla ona isyan etmemeyi yalancı medh u senalarla onu aldatmamayı ve ona hayır dua da bulunmayı da nasihattan saymış; ve bütün bunların müslüman İmâmlarından ülû’l-emir devlet adamları kasdedildiğine göre olduğunu kaydettikten sonra bazân (müslümanlann İmâmları) ta-birinded din âlimleri kasdedildiğini söylemiştir. Onlara nasihat rivâyet ettiklerini kabul etmek ahkâm hususunda onlara tâbi- olmak ve kendilerine hüsnü zanda bulunmaktır. müslimin-den murâd: müslüman ahâlidir. Bunlara nasihâ din ve dünyalarına faydalı olan şeyleri kendilerine göstermek onları öğretmek kusurlarını görmezden gelmek onlara ezâ etmemek yardımlarına koşmak zararlarını gidermek iyiliği emir; kötülüğü nehyetmek büyüklerine hürmet küçüklerine şefkatda bulunmak aldatmamak hased etmemek kendisi için dilediğini onlar için de dilemek kötü gördüğünü onlar için de kötü görmek onların mallarını canlarını ırzlarını müdafaa etmek kendilerini bu sayılan şeylerle ahlâklanmaya teşvik etmek ve tâatlara neşatlarını açmak gibi şeylerdir. Bâttâî diyor ki: «Bu hadis nasihate din ve islâm denilef bileceğine kavle olduğu gibi fi-le de din denilebileceğine delildir. Naşir hat farz-ı kifayedir. Bazılarının yapmasıyla diğerlerinden sakıt olur. Nasihat takat nisbetinde lâzım olur. Nasihati eden zât nasihatinin kabul edileceğini ve kendine bir fenalık yapılmayacağını bilirse nasihat etmesi vacib olur. Kendisi için kötülük edileceğinden korkarsa ona nasihati terk için ruhsat vardır.» ki nasihat hakikaten pek çok ma-naları kendinde toplayan bir kelimedir. Lisanımızda daha ziyâde (öğüt vermek) manasında kullanılan bu kelime burada yalnız o ma-na ile kalmıyor. Bilhassa bu hadis-de bütün ma-nalanna âmm ve şamil olarak kullanılmıştır.