383-) Bize Ebû Gassân el-Mismaî ile Muhammed b. el-Müsennâ ve İs-hâk b. İbrahim de rivâyet ettiler. İshâk (Bize haber verdi) ta-birini kullandı. Ötekiler: Bize Muâz b. Hişâm rivâyet etti dediler. Muâz ki: Bana babam Katâdeden o da Ebû-l-Melih- den naklen rivâyet etti ki Ubeydullah b. Ziyâd Ma-kıl b. Yesar-ı hastalığında ziyaret etmiş. Ma-kıl ona şunları söylemiş: «Sana bir hadis söylüyeceğim; ama Ölüm hâlinde olmasaydım onu sana söylemezdim.» Ben Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-i: umurunu üzerine alıp âa onlar için çalışmayan ve hayırhah olmayan hiç bir âmir yoktur ki onlarla birlikde cennete girebilsin.» buyururken işittim. hadîsi Buhârî «Kitâbü-l-Ahkâm» da tahriç etmiştir. Ma-kıl-i ziyarete gelen Ubeydullah b. Ziyâd Muâviye (radıyallahü anh) zamanında Basra valisi idi. Bu vazifeyi Muâviye-nin oğlu Yezid zamanında da yapmıştır. (radıyallahü anh)’ın bu hadisi ölüm döşeğine düşmeden söylememesi ya mumaileyh Ubeydullah-ın nasihat kabul etmeyeceğini bildiği içindir; ve âhir ömründe hadisi gizlemiş olmanın vebalinden korkarak onu rivâyet etmiştir. Yahut daha önce söylemiş olsa Ubeydullah üzerinde bir te-siri olmaz da onun bu kötü hâlini halkın kalplerine yerleştirmeye sebep olur endişesile o ana kadar gizlemiştir. Nevevî bu ikinci ihtimâli daha kuvvetli bulmaktadır. Birinci ihtimâl ona göre zaiftir; çünkü emr-i bil ma-ruf kabul olunmamak ihtimâlile sakıt olmaz. bazı rivâyetlerinde: «Allah bir kulu bir halk kitlesinin başına geçirirse...» denilmiş; bazılarında bunun yerine: «Bir âmiri geçirirse...» diğer bâzılarında: «Bİr valiyi geçirirse...»ta-birleri kullanılmıştır. Bunlardan maksad; millet idarecileridir. Bu zevat millete dînî ve dünyevî bütün hususâtta yardımcı ve Öğretici mevkiindedirler. Milletin hukukunu korumaz; hudûdû şer-iyyeyi tatbik etmez; yahud adil olmazlarsa vazifelerini sü-i isti-mal etmiş olurlar. İşte hadisdeki «gâşş» tâbiîrinden murâd bunlardır. Battal diyor ki: «Bu hadis zâlim hükümdarlar için pek büyük bir tehdiddir. Çünkü kullara yaptıkları zulümlerin hesabı kıyâmet gününde kendilerine sorulacaktır. Acaba koskoca bir millete zulmeden bir adam o millete hakkım nasıl helâl ettirir?...» cennetin haram olmasından murâd — bir çok emsalinde de gördüğümüz vecihle— ya zulmü mubah i-tikad ederek dinden çıktıkları için ebediyyen cennet yüzü görememeleridir; yahud zulüm haram olduğuna i-tikad ettikleri halde onu yine mazlumlara reva gördükleri için cennete doğrudan doğruya giren bahtiyarlarla birlikde girmek kendilerine haramdır. Buradaki tahrim menetmek ma-nasınadır. rivâyetlerde «Allah ona cenneti haram kılar...»ifadesinin yerine: «Cennetin kokusunu bile alamaz.»buyurulmuştur. Halbuki cennetin nefis kokularının yetmiş yıllık mesafeden duyulacağı sahih hadislerde vârid olmuştur. Taberanî-nin tahriç ettiği Abdullah b. Mugaf fel (radıyallahü anh) hadisinde: nefis kokusu kıyâmet gününde yetmiş yıllık mesafeden duyulur.» buyurulmaktadır.