534-) Bize Ebû Bekr b. Ebî Şeybe dahi rivâyet etti. ki): Bize Vekî- Süfyân-dan bu isnadla Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen Ebû Avane hadisi gibi rivâyet etti. hadisi Buhârî «Menakıbu-l Ensâr» Bâbında tahric etmiştir. Hadis-i şerif Resulullâh (sallallahü aleyhi ve sellem)’in amcası Ebû Talib-e şefâ-atta bulunduğunu ve bu şefâ-atınm azabını tahfif ettiğini bildirmektedir. Allah-u Alem. Bu şefâ-at ya İsra gecesinde Resulullâh (sallallahü aleyhi ve sellem) cehennemi gördüğü zaman fiilen olmuştur. Yahut kıyâmet günü olacaktır. Ebû Talib-in iman edip etmediği ulema arasında ihtilaflıdır. Bazıları küfrüne kail olmuşlardır. Bunların delilleri dilediğini hidayete erdiremezsin lâkin Allah dilediğini hidayete erdirir.» âyeti kelimesidir. Mezkûr âyetin bilittifak Ebû Talip hakkında nâzil olduğunu söylerlersede icma- iddiası sahih değildir. Buradaki hadisler dahi küfrüne kail olanlara delildir. İmanına kail olanlar İbn İshak’ın İbn Abbâs (radıyallahü anh)-dan rivâyet ettiği bir hadisle istidlal ederler. Bu hadise göre Ebû Talib-in vefatı yaklaştığı zaman Resulullâh (sallallahü aleyhi ve sellem) kendisine (Lailâhe illallah) demesini telkinde bulunmuş o bundan imtina- etmiş. Fakat orada bulunan Abbâs (radıyallahü anh) Ebû Talib’in dudaklarının kıpırdadığını görerek ne söylediğini dinlemiş ve Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e dönerek: kardeşim oğlu! Vallahi kardeşim Ebû Talib senin emrettiğin kelimeyi söyledi» demiştir. Hadis ulemâsı bu hadis için: «Senedinde ismi zikredilmeyen bir râvî vardır. Hadis Sahih bile olsa Bâbımızın hadislerine muarızdır. Halbuki; bu hadisler ondan daha sahilidir» diyerek İbn Abbâs rivâyetini çürütmüşlerdir. Maamafih kelâm ulemâsından bazıları Ebû Talib-in küfrü hakkında söz sozlemeyi zaid addetmişlerdir. Onlara göre bu bâbta ileri geri söz söylemek Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)-i gücendirebilir. Çünkü Resulullâh (sallallahü aleyhi ve sellem) amcası Ebû Tali-bi çok severdi. Binaenaleyh gerek Ebû Talib gerekse Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in ebeveyni ile ecdadı hakkında hiç bir şey söylemeyip sükût etmeyi ihtiyata daha uygun görmüşlerdir. Ancak topuğa kadar ayaklan örten sığ su demektir. Burada bu kelime ile Ebû Talib’in azabının hafifletüdiği ifade olunmuştur. Hadis-i Şerif küffarm derece derece azab edileceklerine delildir. Ebû Talib‘in iman etmediği kabul edilirse Resûlü Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem)’e yaptığı iyiliklerin ne faydası olabilir; Küf-fârm hayır amelleri heba olup gider? şeklindeki bir suale Buhârî sarihi Aynî şu cevabı vermektedir: (sallallahü aleyhi ve sellem)-in Ebû Talib-e şefâ--atta bulunması onun azabını bir dereceye kadar azaltmıştır. Bu Resulullâh (sallallahü aleyhi ve sellem)’in bereket ve hasaisindendir.» kelimesi «Derak» şeklinde de rivâyet edilmiştir. Ancak.«derk» rivâyeti daha çok kullanılır. Bunun mânası; bilumum Lügat ve Meanî ulemâsına göre dip ve en aşağı tabaka demektir. ulemânın beyanına göre cehennemin birçok tabakaları vardır. Bunların her birine (derk) ismi verilir.