3005-) Bize Muhammed b. Ma-mer b. Rib-î El-Kaysî rivâyet etti. ki): Bize Ebû Hişâm Muğiratü-bnü Selemete-l-Mahzûmî-den o da Ebû Avâne-den o da Ebû Bişr-den o da Atâ- b. Ebî Rabâh-dan o da Câbir b. Abdillâh (radıyallahü anhüma)-dan naklen rivâyet eyledi. Câbir şöyle demiş: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) ile birlikte hacca niyet ederek (Mekke-ye) geldik de Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bu haccı ömre yapmamızı ve ihramdan çıkmamızı bize emir buyurdu. yanında hedy kurbanı vardı. Bu sebeple haccını Ömreye tebdil edemedi.» Câbir rivâyetlerini Buhârî «Kitâbü-l-Î-tisâm» “Kitâbü-l-Meğazî» ve «Kitâbü’l-Ömre»de; Ebû Dâvûd «Kİtâbü-l-Hacc»da. tahrîc etmişlerdir. rivâyetler dahi Hazret-i Âişe rivâyetlerinin delâlet ettiği ahkâmı bildirmektedir. bunların da sırasıyla bâzı cümlelerini îzâh edelim: günti»nden murâd: Zi’l- Hicce-nin 8. günüdür. Gassân rivâyetindeki «Âişe bir şey arzu etti mi onun arzusunu yerine getirirdi.» cümlesinden murâd: Dînen nakîsa sayılmayan bir şey istediği zaman istediğini yerine getirirdi demektir. Mü-teâkib hadîsdeki «Bizden her yedi kişi bir devede müşterek olacaktı.» ifâdesinde sığır da dâhildir. Çünkü «Bedene»: deve ve sığır mânâlarında kullanılır. Yalnız deve hakkındaki istimali daha çoktur. El-Muhassab-a bitişen Mekke vâdisidir. b. Hatim rivâyetinde Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in: obaydı mutlaka ben de sizin gibi ihramdan çıkardım.» buyurması hedy kurbanı götürenler için haccı bozarak Ömreye niyetlenmenin caiz olmadığını anlatmak içindir. Hedy kurbanı götüren hacılar onu kesmedikçe ihramdan çıkamazlar. Kurban ise ancak bayram günü kesilir. Esir diyor ki: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) bu sözüyle ashabının gönüllerini almak istemiştir. Çünkü kendisi ihrâmlı olduğu hâlde ashabının ihramdan çıkmaları onlara girân gelmişti. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) gücenmemelerini tavsiye etmiş ve emrettiğini yapmaları onlar için daha faziletli olacağını bildirmiştir.» Alî Yemen-de zekât me-mûru bulunuyordu. Hacca oradan geldiği anlaşılıyor. Sürâka-nın Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-e bu şekildeki haccin yalnız o seneye mi mahsûs yoksa ebediyen böyle mi devam edeceğini sorması Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in de ebediyen böyle devam edeceğini bildirmesi hususunda ulemâ ihtilâf etmişlerdir. Cumhûr-u ulemâ-ya göre bundan murâd: Ömrenin kıyâmete kadar hacc aylarında yapılabileceğini anlatmaktır. Bununla Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) câhiliyet devrinden kalma bir âdeti yıkmak istemiştir. Câhiliyet devrinde Araplar hacc aylarında ömre yapılamıyacağına inanırlardı. bir kavle göre bu cümlenin mânâsı: Kıran haccının caiz olduğunu bildirmektir. Bu haccda ömre fiilleri de dâhildir ve kıyâmete kadar böyle devam edecektir. diyor ki: «Bu feshin sahabeye mahsûs olmak üzere yalnız o sene mi yapıldığı yoksa kıyâmete kadar hükmünün bakî mi kalacağı ve bu suretle hacca niyet edip de beraberinde hedy kurbanı götürmeyenlerin hacclarını ömreye tebdil edebilecekleri hususunda ulemâ ihtilâf etmişlerdir. Mâlik İmâm Şafiî İmâm Ebû Hanîfe ile Selef ve Halef-in cumhûruna göre bu mes-ele o seneye mahsûstur. Sonraki yıllarda hacci ömreye tebdil etmek caiz değildir. O sene Ashâb-ı kirâm-a tebdil emri verilmesi câhiliyet devrindeki îtikaada muhalefette bulunmaları içindir. istidlal ettikleri bir hadîs de Hazret-i Ebû Zerr-den rivâyet olunmuştur. Mezkûr hadîsde: feshederek Ömre yapmak Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)’in ashabına mahsus idi.» denilmektedir. Haris b. Bilâl vasıtasıyla babası Bilâl’den rivâyet ettiği bir hadîsde şöyle deniliyor: Resûlallah! Hacci feshetmek bize mi mahsûstur yoksa bütün insanlara ânım ve şâmil midir? diye sordum; Resûlüllah Hayır yalnız bize mahsûstur; buyurdular.» Şerîf tenıettu-un caiz olduğuna bir kimsenin ihramını başkasının ihramına tâ-lîk edebileceğine delildir. ahkâmı Hazret-i Âişe rivâyetlerindeki gibidir. Şafiî ile ona muvafakat eden ulemâ bu hadîslerle istidlal ederek hacc-ı kıran için bir tavafla bir sa-yin kâfi geleceğini söylemişlerdir. Ömer Câbir b. Abdillâh ve Âişe (radıyallahü anha) hazerâtı ile Tâvûs Atâ- Hasan-ı Bas-rî Mücâhid İmâm Mâlik İbn Mâcişûn İmâm Ahmed İshâk Dâvûd-u Zahirî ve İbn Münzîr-in mezhepleri budur. İbrahim Nehaî Câbir b. Zeyd Abdurrahman b. Esved Sevrî Hasan b. Salih ve İmâm A-zam-a göre hacc-ı kıran için iki tavaf ve iki sa-y lâzımdır. kavil Hazret-i Ali ile İbn Mes-ûd (radıyallahü anh)-dan nakledilmiştir.