3096-) Bize İshak b. İbrahim rivâyet etti. ki): Bize Cerîr Mansur-dan o da Mücâhid-den naklen haber verdi. Şöyle dedi: Ben ve Urvetu-bnu Zübeyr mescide girdik. Bir de baktık Abdullah b. Ömer Âişe-nin hücresine dayanmış oturuyor. Cemâat da mescidde kuşluk namazı kılıyorlar. Kendisine bunların namazını sorduk. Bidattir dedi. Urve ona: Yâ Ebâ Abdirrahmân! Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) kaç ömre yaptı? diye sordu. Abdullah: Dört Ömre yaptı. Bunların biri Receb-dedir cevâbını verdi. Biz kendisini tekzib edip red cevâbı vermekten çekindik. (Bu arada) hücrede Âişe-nin misvaklandığını duyduk. Urve (ona): Ey mü-minlerin annesi! Ebû Abdirrahmân-ın söylediklerini işitmiyor musun? diye sordu. Âişe (radıyallahü anha): Ne söylüyor? dedi. Urve: Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in dört ömre yaptığını bunlardan birinin Receb-de olduğunu söylüyor dedi. Bunun üzerine Âişe (radıyallahü anha): Allah Ebû Abdirrahmân-a rahmet buyursun! Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) hiç bir ömre yapmamıştır ki kendisi de onunla beraber bulunmasın. O Receb ayında hiç bir ömre yapmamıştır dedi. hadîsi Buhârî «Kitâbü-l Ömre»de tahrîc etmiştir. b. Saîd İbn-i Ma-yîn Ebû Hatim ve diğer bazı hadîs ulemâsı Mücâhid-in Hazret-i Âişe-den hadîs işitmediğini iddia etmişlerdir. Bu hadîs onların aleyhine delildir. Çünkü bizzat Hazret-i Âişe-den hadîs dinlediğini göstermektedir Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) zamanında olmayan bir şeyi îcad etmektir. Yerinde de görüldüğü vecihle bid-at-i haşene ve bid--at-i seyyie namları ile iki kısım olur Ancak mutlak söylenildiği zaman bu kelimeden ekseriyetle bid-at-ı seyyie kasdolunur. Hazret-i Abdullah-ın kuşluk namazı için «Bid-attır» demesi bazılarına göre «bid-at-ı hasenedir» mânâsına gelir. Nitekim Hazret-i Ömer Teravih namazı hakkında: «Bu ne güzel bid-at» demiştir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in kuşluK namazı kıldığı sabit olmuştur. Hazret-i Abdullah-in sözünü çirkin bid-at mânâsına alanlar onun bu hadîsi duymadığı ihtimâli üzerinde durmuşlardır. Ulemâdan bâzılarına göre Abdullah (radıyallahü anh) kuşluk namazının aslına değil toplu halde mescidde kılınmasına bid-at demiştir. Aynî: «En güzel tevcih de budur» diyor. Âişe-nin misvakının işitilmesinden murad bâzılarına göre misvâkinin bâzılarına göre de kullandığı suyun sesidir. Abdirrahmân Hazret-i Abdullah b. Ömer-in künyesidir. Hazret-i Âişe-nin onu ismiyle değil de künyesiyle anması hürmet ve ta-zim içindir. Âişe (radıyallahü anha) Hazret-i Abdullah-in bu meseleyi unuttuğuna işaret etmiş ve unuttuğunu mübalağa ile ifâde için: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) hiç bir ömre yapmamıştır ki Abdullah da onunla beraber bulunmasın» demiştir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in yaptığı ömrelerin tafsilâtına gelince: ki Mansûr-un Mücâhid-ten rivâyetine göre Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Receb ayında ömre yapmıştır. Ebû İshak ise bu hususta Mansûr-a muhalefet ederek yine Mücâhid tarikiyle Abdullah b. Ömer (radıyallahü anh)’in Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)-in iki defa ömre yaptığını söylediğini Hazret-i Âişe-nin bunu duyunca: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) dört defa ömre yaptı dediğini rivâyet etmiştir. Bu hadîsi İmâm Ahmed-le Ebû Dâvud tahrîc etmişlerdir. Şu halde Mansûr-un rivâyetine göre ihtilâf ömrenin yapıldığı aylara Ebû İshak’ın rivâyetine göre ise ömrelerin sayısına aittir. rivâyet ettiği Berâ- b. Âzib hadîsinde Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in hacc etmezden önce Zil kaade ayında iki defa ömre yaptığı; Ebû Dâvûd-un tahrîc ettiği Hazret-i Âişe hadîsinde Şevval ayında; Dârekutnî-nin rivâyet ettiği Âişe hadîsinde Ramazan-da ömre yaptığı bildirilmektedir. Battal diyor ki: «Sahîh olan şudur ki Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) üç ömre yapmıştır. Dördüncü ömre-nin ona nis-bet edilmesi ashabına emrettiği ve huzurunda yapıldığı içindir. Yoksa kendisi o ömreyi yapmamıştır. Hazret-i Âişe-nin (Receb-de hiç ömre yapmamıştır) sözü de bu kavlin doğruluğunu gösterir.» Abdi’l-Melik Hazret-i Abdullah-in sözü için: «Bu söz İbn ömer-in bir vehmidir. Çünkü Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in üç defa ömre yaptığına müslümanların icmâı vardır.» demektedir. Beyhakî-nin rivâyet ettiği Hazret-i Âişe hadîsinde: (sallallahü aleyhi ve sellem) üç ömre yaptı. Bunların biri Şevval-de ikisi Zilkaade-de idi denilmiş yine Beyhakî-nin Hazret-i Ebû Hüreyre-den rivâyet ettiği bir hadîsde: «Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) üç Ömre yaptı. Bunların hepsi Zilkaade-de idi.» buyrulmuştur. Ulemâdan bâzılarına göre ihtimâl Hazret-i Âişe Şevval ömresiyle Hudeybiye-deki ömreyi kasdet-miştir. Sahîh kavle göre bu ömre Zilkaade ayında idi» Nitekim Hazret-i Enes hadîsinde de Zilkaade-de olduğu bildirilmiştir. Zührî Hazret-i İbn Ömer-in âzadlısı Nâfi- Katâde Mûsa b. Ukbe Muhammed b. İshâk ve diğer hadîs ulemâsının kavilleri de budur. Mezkûr rivâyette Urvetu-bnü Zübeyr üzerinde ihtilâf edilmiştir. Oğlu Hişâm-in rivâyetine göre Hudeybiye ömresi Şevval-de; İbn-i Lehîa-nın rivâyetine göre Zilkaade ayında yapılmıştır. Beyhakî: «Sahîh olan budur. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Beyti tavaftan men edilerek kurbanını kesmiş ve traş olmuşsa da halk bunu dahi onun ömreleri meyânında saymışlardır.» diyor. (sallallahü aleyhi ve sellem)-in ikinci ömresi Hicretin yedinci yılında Zilkaade ayında vâki olmuştur. Bu hususta Ulemâ hemen- hemen ittifak etmişlerdir. Yalnız İbn-i Hibbân-ın «Sahîh»mda Ramazanda olduğu bildirilmişsede Muhibbi Taberî bunu İbni Hibbân-dan başka nakleden olmadığını söylemiş: «Meşhur kavle göre bu ömre Zilkaade-de yapılmıştır» demiştir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in bu ömresirie ömre-i kazâ ve Ömre-i kısas nâmları verilmiştir. ömre Hicretin sekizinci yılında yine Zülkaade ayında yapılmıştır. Buna Ci-râne ömresi derler. ömre Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-in haccı ile birlikte yapılan ömredir. Mezkûr ömre için Zilkaade. ayının sonlarında ihrama girilmiş ömre fiilleri Zilhicce-de yapılmıştır. Bazıları bunu saymayarak Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in üç ömre yaptığını söylemişlerdir. Kâdî Iyâz bu kavli sahîh bulmaktadır. Filhakika Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Veda Haccını yaptığı bu seferde sırf Ömreye niyet etmemiş sahîh olan kavle göre Hacc-ı Kıran yapmıştır. Yani evvelâ hacca niyet etmiş sonra ömre için Akîk vadisinde ihrama girmişti. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in dört ömre yaptığını söyleyenler Veda Haccını da hesaba katmış; üç ömre yaptığını söyleyenler bunu saymamış; iki ömre yaptığını iddia edenler Hudeybiye ömresiyle Veda Haccını hesaba katmamışlardır. Kirmanı: «Veda Haccında Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) ya Temettu-a ya Kırân-a yahut Hacc-ı îfrâd-a niyet etmiştir.» diyerek işi tereddüde bırakmışsa da onun bu sözü doğru bulunmamıştır. Çünkü mes-ele ihtilaflı olmakla beraber ulemânın ekserisine göre Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Hacc-ı Kırân-a niyet etmiştir. Birçok rivâyetler bahusus Hazret-i Enes-in hacc ile ömreye beraberce dahil olduğunu bildiren rivâyeti bunu göstermektedir. Çünkü hacc ile ömreyi beraber yapmak aynen Hacc-ı Kıran demektir. İbni Hazm-ın beyânına göre hadîsi Enes (radıyallahü anh)-dan rivâyet eden onaltı mutemet râvî Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in hacc ile ömreye beraberce telbiye getirdiğine ittifak etmiş ve Hazret-i Enes-in bunu Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den işittiğini sarahaten söylemişlerdir. zevat: Bekr b. Abdillâh El-Müzenî Ebû Kılâbe Humeyd-i Tavîl Ebû Kazea Sâbit-i Bünânî Humeyd b. Hilâl Yahya b. Ebî İshâk Kat-âde Ebû’l-Esmâ Hasan-ı Basrî Mus--ab b. Selim Mus-ab b. Abdillâh b. Zeberkan Salim b. Ebî-l Ca-d Ebû Kudâme Zeyd b. Eşlem ve Alî b. Zeyd hazerâtıdır. Kendilerinden Tahâvî de hadîsi rivâyet etmiştir. Bütün bu zevatın rivâyetleri Hacc-ı Kıra n-in diğer hacc nevilerinden efdal olduğunu sarahaten ifâde ettiği halde Kirmânî ile ona muvafakat edenlerin «Hacc-ı ifrâd efdâldır» iddiasında bulunmalarını Aynî delilsiz bir dâva olarak kabul etmekte bunun mükâbere yani kuru bir inattan ibaret olduğunu söylemektedir. beyânına göre Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in öm-relerini Zilkaade ayında yapması bu ayın faziletinden-dolayıdır. Bir de câhiliyet devrinde Araplar Zilkaade ayında ömre yapmayı en çirkin kabahatlardan saydıkları için onlara muhalefette bulunmak üzere bu ayı tercih etmiştir. Âişe-nin ömrüne yemin etmesi bu şekil yeminin caiz" olduğuna delildir. İmâm Mâlik ömre yemin etmeyi kerîh görmüştür. Çünkü böyle bir yeminde Allah-dan başkasını ta-zîm vardır.