3324-) Bize Muhammedu-bnü Râfi- rivâyet etti ki): Bize İbn Ebî Füdeyk rivâyet etti. ki): Bize Dahhâk Nâfi-den o da Abdullah b. Ömer-den o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den naklen haber verdi: ve Âhiret gününe îman eden hiç bir kadına yanında mahremi olmaksızın üç gecelik yere sefer etmek helâl değildi:.» buyurmuşlar. hadîsi Buhârî «Kitâbü Taksîr-is-Salât»ta rivâyet etmiştir. Hadîsin muhtelif rivâyetleri vardır. Bunların bazılarında kadının yalnız başına üç gecelik yola diğer bâzılarında üç günlük bir rivâyette üç geceden fazla başka bir rivâyette iki günlük diğer rivâyette bir gecelik bir rivâyette de bir gün bir gecelik yola gidemiyeceği bildirilmektedir. Ebû Dâvûd-un rivâyetinde kadının yalnız başına bir berîd yani yarım günlük yola gidemiyeceği ifâde buyurulmuştur. Üç gün rivâyetinden murâd geceleriyle birlikte üç gün üç gece rivâyetinden murâd da gündüzleriyle beraber üç gecedir. beyânına göre rivâyetlerdeki bu ihtilâflar soranlardan ve sorulan yerlerden neş-et etmiştir. Beyhakî «Sanki Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’e kadının mahremsiz olarak üç gecelik yolu gidip gidemiyeceği sorulmuş da hayır cevâbını vermiş; başka bir defa iki günlük yola daha başka bir defa bir günlük yolu gidip gidemiyeceği sorulmuş bunların hepsine hayır cevâbını vermişdir. Berîd meselesi de öyledir. Şu halde herkes işittiğini rivâyet etmiş demektir. Bir râvîden muhtelif şekillerde nakledilen rivâyetleri de o râvi birkaç yerde işitmiş ve kimi öyle kmi böyle rivâyet etmiştir. Bunların hepsi sahihtir...» diyor. nikâhı ebediyyen haram olan demektir. Bâzı rivâyetlerde bu kelimenin yanında zû-rahim de zikredilmiştir. Zûrahim akraba demektir. Zûrahim-i mahrem nikâhı haram olan akraba ve taallûkaattır. kudreti olan kadına haccın farz olduğu hususunda ittifak etmişlerdir. Kadının bu husustaki kudreti erkeğin kudreti gibidir. Yalnız mahrem meselesinde ihtilâf vardır. İmâm-ı Â-zam-a göre kadına hacc farz olmak için mahremi bulunması şarttır. Meğer ki Mekke-ye üç konak mesafeden yakın olsun. Bu husûsda hadis ulemâsından bir cemaat ile Eshâb-ı Re-y denilen Hanefîye ulemâsı Hasan-ı Basrî ve İbrahim Nehaî Sevrî ve A-meş dahi ona muvafakat etmişlerdir. Atâ- Saîd b. Cübeyr İbn Şîrîn İmâm Mâlik Evzâî ve meşhur kavline göre Şafiî kadının sefer için mahremi bulunmasını değil emniyeti şart koşmuşlardır. Şâfiîyye ulemâsına göre emniyet koca mahrem veya güvenilir kadınlarla sağlanır. Kadın ancak bu üç neviden biri ile haccedebilir. Güvenilir bir tek kadın bulmuş olsa onunla haccetmesi farz değildir. Lâkin caizdir. Şâfiîler-ce sahih olan kavil budur. Yine Şâfiîler-den bâzılarına göre güvenilir birkaç veya bir kadın bulursa hac etmesi lâzımgelir. Bazan emniyet vâsıtaları çok olur da kimseye muhtaç olmadan yalnız başına kafileyle birlikte gider ve emniyeti de sağlanır. Fakat Şâfiîlerce meşhur olan kavil birincisidir. Şâfiîye ulemâsı kadının nafile hacc ziyaret ve ticâret gibi farz olmayan seferleri hakkında ihtilâf etmişlerdir. Bazıları bu gibi seferlere de itimatlı kadınlarla çıkabileceğini söylemiş ekserisi kocasız veya mahremsiz çıkamıyacağma kaail olmuşlardır. «Sahih olan kavil de budur» diyor. Iyâz’ın beyânına göre ulemâ kadının haccla ömreden başka seferlere mahremsiz çıkamıyacağma ittifak etmişlerdir. Bundan yalnız dâr-ı harpten hicret edenler müstesnadır. Dâr-ı harp küffâr memleketi demektir. Müslüman kadını böyle bir yerden İslâm diyarına mahremsiz dahi hicret edebilir. Bununla öteki seferler arasındaki fark kadimin dîni ve nefsi hususunda emin olamadığı zaman küfür diyarında yaşamasının bilittifak haram olmasıdır. Haccı geciktirmek bu mânâda değildir. Zira haccın imkân bulur bulmaz îfâ edilmesi meselesi ulemâ arasında ihtilaflıdır. Bâcî: «Bence bu söylenenler genç kadın hakkındadır. Şehvete mahal olmayan ihtiyar kadın bütün seferlere dilediği şekilde kocasız ve mahremsiz olarak gidebilir.» demişse de Nevevî bu sözü beğenmemiş kadının yaşlı da olsa şehvete mahal olduğunu bu bâbda ulemânın (her düşene bir kapan bulunur.) dediklerini hatırlatmıştır. 631-676 Hanefîler-in seferde namazların ikişer rekât kılınması için üç günlük yolu şart koşmalara hususunda bu hadîsle istidlal ettiklerin söyledikten sonra: «Bu istidlal fâsiddir. Zira hadîsler muhtelif şekillerde rivâyet edilmişlerdir...» diyor. Gerçi rivâyetler muhteliftir fakat Hanefî-lerin istidlalleri fâsid değildir. Bunu anlamak için onların Fıkıh kitaplarına müracaat kâfidir. Saîd b. Keysân ve Zahirî-lerden bir taifeye göre kadının yalnız başına bir konaktan az mesafeye gitmesi caizdir. Bir konak veya daha fazla mesafeye mahremsiz gidemez. Delilleri «Kadın yanında kocası veya mahrem akrabası olmadıkça bir konaklık yere sefer edemez» hadîsidir. Bu hadîsi Beyhakî ile Tahâvî Hazret-i Ebû Hüreyre-den Ebû Bekre tarikiyle rivâyet etmişlerdir. Tâvûs ve Zahirî-lerden bâzılan kadının yalnız başına uzak yakın hiç bir sefere çıkamıyacağma kaail olmuşlardır. Bunların delilleri de Tahâvî-nin rivâyet ettiği Ebû Hüreyre hadîsidir. Mezkûr hadîste Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem): yanında mahremi olmadıkça sefere çıkamaz» buyurmuşlardır. (sallallahü aleyhi ve sellem)-den üç gün müddet kaydıyle rivâyet olunan bütün eserler kadının mahremsiz olarak üç günlük yola gitmesinin haram kılındığında ittifak etmişlerdir. Üç günden az süren yolculuk hakkında ihtilâf vardır. Biz bu hususu ele aldık. Gördük ki mahremsiz üç günlük veya daha fazla sefere çıkmak bu eserlerin hepsiyle nehiy buyurulmuştur. Binâenaleyh bu bâbda seferi üç gün ile tahdid daha azını kadına mahremsiz olarak mübah. kılmak demektir. Eğer böyle olmasaydı Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in üç adedini zikretmesinde bir mânâ kalmaz mutlak surette mahremsiz seferi nehiy buyururdu. "Hazret-i Âişe-nin mahremsiz sefere çıkaidığı rivâyet olunmuş. Bazıları bununla istidlal ederek kadına mahremsiz seferi tecviz etmişlerse de bu zevatın Hazret-i Âişe hadisi ile istidlalleri doğru değildir. Ayni bunlara şu cevâbı vermiştir: «Hazret-i Âişe ümmü-l-mü-minîn olduğu için ona bütün müslümanlar mahremdir. Kiminle sefer etse mahremiyle gitmiş demektir. Başka kadınlara nisbetle müslüman erkekleri bu hükümde değildir. Bu cevap Ebû Hanîfe tarafından verilmiştir.» rivâyet ettiği İbn Abbâs (radıyallahü anh) hadîsinde bir zâtın Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem):e: birlikte hacc etmek isledim. Fakat filân gaza için yazıldım.» dediği; Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) de: «Sen zevcenle beraber hacc et» buyurduğu görülmektedir. Bu hadis kadının yalnız başına hac cedemiyeceğine açık delildir. Zira kadının yalnız başına hacca gitmesi caiz olsa Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-o zâta: sana ne ihtiyâcı var. O müilümanlarla birlikte hacca gider. Sen işine bak. Yazıldığın gazaya git» derdi. murâd nikâhı ebediyyen haram olan kimselerdir. Zamanımızda Hanefi mezhebinden birçok kadınların hacca ve uzak yakın birçok yerlere kocasız ve mahremsiz gidip geldikleri görülmektedir. Hanefî mezhebine göre bunun caiz olmadığım kendilerine ayrıca hatırlatırız.