3346-) Bize Humeyd b. Mes-ade rivâyet etti. ki): Bize Bişr b. Mufaddal rivâyet etti. ki): Bize Yahya b. Ebî İshâk Enes b. Mâlik-ten o da Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)-den naklen bu hadîsin mislini rivâyet eyledi. Ömer hadîsini Buhârî «Kitâbu-d-Deavât» ile “Kitâbu-l-Cihâd»da Enes (radıyallahü anh) hadisini «Kitâbü-l-Cihâd» «Kitâbü’l-Edeb» ve «Kitâbü-l-Lİbâs»da; aynı hadîsi Nesâî «Kitâbü’l-Hacc» ile «Kitâbü’l-Yevm ve-l-Leyle»de muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir. Enes (radıyallahü anh) hadîsinin Buhârî rivâyetinde Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) ile birlikte Usfân-dan döndükleri Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in terkisinde Safiyye Bînti Huyeyy bulunduğu; deve sürerek ikisi birden yere düştükleri ve Hazret-i Ebû Talha-nın kendilerine yardım ettiği dahi bildirilmektedir. Dağ eteği yamaç; fedfed: Sert ve yüksek yer mânâsınadırlar Bazıları fedfedin boş sahra mânâsına geldiğini; bir takımları sert ve çakıllı yer demek olduğunu söylemişlerdir. va-dinde sâdıktır» cümlesinden murâd dînini muzaffer kılması akıbetin ehl-i takvanın zaferiyle neticeleneceği vesaire gibi şeyler hakkındaki va-d-i ilâhîdir. Şüphesiz ki Allahü teâlâ hazretleri va-dinden dönmez. yardım etti» ifâdesinden maksat Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-dir. diyor ki: Teâlâ Hazretleri insanlar tarafından harp yapılmaksızın bütün hizipleri bizzat hezimete uğratmıştır. Bu hiziplerden murâd Hendek harbinde toplanarak Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)-e karşı elbirliği yapan müşriklerdir. Allahü teâlâ bunların üzerine bir rüzgâr ile görmedikleri melek orduları göndermiştir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in münafıklarla kalplerinde maraz bulunan ve (Allah ile Resûlü-nün va-dleri ancak bizi aldatmak olmuştur) diyenlerin sözlerini tekzib için (Allah va-dinde sâdıktır) buyurması bu şekilde rabt ve îzâh olımur. Meşhur olan kavle göre hiziplerden murâd Hendek harbinin hizipleridir. Kâdî Iyâz bununla muhtemelen her zaman ve her yerde İslâm-a karşı toplanan küfür hiziplerinin kasdedilmiş olmasını söyleyenler vardır demektedir. Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in konuşurken seci- yapmaktan men ettiği halde burada bizzat kendisinin seci- yapmasını müşkü saymışlarsa da kendilerine cevap verilmiş: «Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in men ettiği seci- kâhinlerin yaptığı tekellüflü ve bâtıl şeyleri tazammun eden seci-lerdir. Hiç tekellüfsüz dile geliveren seci-leri men etmemiş hattâ bunları bazen kendisi de yapmıştır» denilmiştir. hadisler kadının kocasının terkisine binebileceğine büyüklerin ve ulemânın hizmetlerinde bulunmanın müstehab olduğuna ve sağ salim yoldan dönen bir kimsenin Allah-a hamdü senada bulunarak tevbe etmesi gerektiğine delildirler.