3844-) Bize bu hadîsi Kuteybe b. Saîd ile Muhammed b. Rumh hep birden Leys b. Sa-d-dan rivâyet ettiler H. Şeybân b. Ferrûh da rivâyet etti. ki): Bize Cerîr b. Hâzim rivâyet etti. H. Ebû-r-Rabî- ile Ebû Kâmil dahi rivâyet ettiler. (Dediler ki): Bize Hammâd rivâyet etti. ki): Bize Eyyûb rivâyet etti. H. İbn Nümeyr de rivâyet etti. ki): Bize babam rivâyet etti. ki): Bize Ubeydullah rivâyet etti. H. Muhammed b. Müsennâ dahi rivâyet etti. ki): Bize Abdülvehhâb rivâyet etti. Ben Yahya b. Saîd-den dinledim; dedi. H. İshâk b. Mansûr da rivâyet etti. ki): Bize Abdürrezzak İbn Cüreyc-den naklen haber verdi. ki): Bana îsmâîl b. Ümeyye haber verdi. H. Hârûn b. Saîd el-Eylî de rivâyet etti. ki): Bize İbn Vehb rivâyet etti ki): Bana Üsâme haber verdi. H. Muhammed b. Râfi- dahi rivâyet etti. ki): Bize İbn Ebi Füdeyk İbn Ebî Zi-b-den naklen rivâyette bulundu. râvilerin hepsi Nafi-den o da İbn Ömer-den naklen Mâlik-in Nafizden naklettiği hadîs mânâsında rivâyette bulunmuşlardır. hadîsi Buhârî «Şerike» ve «Itk» bahislerinde; Ebû Dâvûd «Itk» bahsinde; Tirmizî «Ahkâm»da; Nesâî «Itk» ve «Büyü-» bahislerinde muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir. Nasîb hisse demektir. Âdilâne kıymetten murâd: Ödenen para kölenin kıymetinden ziyâde ve noksan olmamaktır. takdirde...» cümlesinin mânâsı: Eğer zengin değilse yalnız kendi hissesi âzâd olur demektir. Abd kelimesinden her nekadar köle yani erkek hatıra gelirse de hükümde cariye de dahildir. Çünkü ulemâdan bâzılarına göre bu kelime cariyeye de şâmildir. İbn’l-Arabî: «Bu kelime sıfattır; abd ve abde denilir. Mutlak zikredilirse erkeğe kadına şâmil olur» demiştir. Bir takımları cariyenin kıyâs-ı celî ile hükme dâhil olduğunu söylemişlerdir. Zira erkekte mevcut olan bir mânâ kadında da mevcuttur; hükmü iktizâ eden vasıfda erkekliğin kadınlığın te--sîri yoktur. İshâk b. Rahuye-nin bu hükmü kölelere tahsis ettiği cariyelere şumûlü olmadığını söylediği rivâyet olunur; fakat «Bu kavil şâzz ve bütün ulemanın sözlerine muhaliftir.» diyor. bakılırsa hadîs-i şerîf umum ifâde ediyorsa da delillerle sabiler bu hükümden bilittifak tahsis edilmişlerdir. Onların sair tasarrufları gibi köle âzâd etmeleri de caiz değildir. Hattâ İmâm Şâfiî-ye göre sefihliği veya iflâsı dolayısiyle hacr yani tasarruftan men- edilen kimse dahi köle azâd edemez. İmâm A-zam sefîhlik sebebiyle hacrın caiz olamayacağına kaildir. Ona göre sefih (yani aklı kısa) bir kimse bütün tasarrufâtında serbesttir. Hanefîler-den İmâm Ebû Yûsuf ile İmâm Muhammed sefihin alış-veriş hibe icâre ve sadaka gibi şaka sözlerle sahîh olmayan tasarrufâttan hacr edileceğini; geri kalan talâk ve köle âzâdı gibi tasarruflardan men- edilemiyeceğini söylemişlerdir.