4171-) Bize İshâk b. İbrâhîm rivâyet etti. ki): Bize Abdülâla haber verdi. ki): Bize Dâvûd Ebû Nadra-dan rivâyet etti. Şöyle dedi: İbn ömer’le İbn Abbâs-a sarfı sordum onda bir beis görmediler. Bir defa Ebû Saîd El-Hudrî-nin yanında otururken sarfı ona da sordum: Fazlası ribâdır; dedi. İbn Ömerle İbn Abbâs’ın sözlerinden dolayı ben bunu kabul etmedim. Bunun üzerine Ebû Saîd: Ben sana ancak Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’den işittiğimi söylüyorum; kendilerine hurmalığı bahçıvanı iyi hurmadan bir Ölçek getirdi. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in hurması bu cinstendi. Nebiyullah (sallallahü aleyhi ve sellem) ona: nereden aldın?» diye sordu. Bahçıvan: İki Ölçek (hurma) götürdüm; onunla bu bir ölçeği satın aldım; çünkü bunun fiyatı pazarda şu kadara; onun fiyatı bu kadara; dedi. Bunun üzerine Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): sana! Rîbâ yaptın! Böyle bir iş yapmak istediğin zaman kendi hurmanı bir mal mukabilinde sat; sonra o malınla hangi hurmayı istersen satın al!» buyurdular. Saîd dedi ki: Hurmaya mukabil hurma satmak mı ribâ olmaya daha lâyık yoksa gümüşe mukabil gümüş mü? sonra İbn Ömer-e geldim; artık beni nehyetti. İbn Abbâs’a gitmedim. Bana Ebû-s-Sahbâ-ın anlattığına göre kendisi bu meseleyi Mekke-de İbn Abbâs-a sormuş; o da bunu kerih görmüş. Lügatte def ve reddetmek mânâlarına gelir. Şerîatte ise: Kıymet olarak yaratılan altınla gümüşü cinsi cinsine satmaktır. Yukarıda da gördüğümüz verinle bu cinsleri meselâ altınla altını bir biri mukabilinde satarken misli misline ve peşin olmasına dikkat edilir. Yeniliğine eskiliğine veya işlenmiş olup olmadığına bakılmaz Buradaki sarftan murâd: Altın mukabilinde altını fazlalıkla satmaktır. Anlaşılıyor ki bir zamanlar İbn Ömer-le İbn Abbâs (radıyallahü anhüma) bunda bir beis görmezlermiş. Onlara göre peşin olarak teslim ve tesellüm olunan şeylerde ribâ- yokmuş. Binâenaleyh cinsi cinsine satılan şeylerde fazlalığa cevaz verir; ancak ribfinm bir nev-i olan riba-n-nesîeyi haram sayarlarmış. Bu veresiye yapılan satışlarda olur. Sonra ikisi de bu kavilden dönmüşlerdir. Nitekim bu hadîs-i şerifte de buna işaret olunmuştur Nevevî bu hususta şöyle diyor: «Müslim-inzikrettiği bu hadîsler İbn ömer le İbn Abbâs (radıyallahü anh)-ın nesîeden maada fazlalıktan nehî eden hadîsleri duymadıklarına delâlet eder; duyduklarında bu kavle dönmüşlerdir. (Ribâ ancak nesîededir) mealindeki Üsâme hadîsine gelince: Birçok ulemâ onun buradaki hadîslerle neshedildiğini söylemişlerdir. Filhakika müslümanlar bu hadîsin zahiri ile ameli bilittifak terk etmişlerdir. Bu da onun mensûh olduğuna delâlet eder. Bir takım ulemâ da onu muhtelif suretlerde te-vîl etmişlerdir. Bu tevîllerden birinciye göre Üsâme hadîsi ribâ mallarından olmayan mallara hamledilir. Borcu veresiye olarak borç mukabilinde satmak gibi. Meselâ; bir sıfatla mevsûf olan bir elbiseyi yine bir sıfatla mevsuk bulunan bir köle mukabilinde veresiye satmak bu kabildendir. Bunları peşin olarak birbiri mukabilinde satmak caizdir ikinci te-vîle göre Üsame hadîsi muhtelif cinslere hamlolunur. Bunlarda fazlalık cihetinden ribâ yoktur; peşin satılmak şartiyle fazlalıkla verilebilirler. Üçüncü te-vîle göre Üsame (radıyallahü anh) hadîsi mücmeldir; Ubâde ile Ebû Said hadîsleri onu beyan etmişlerdir. Binâenaleyh mücmeli beyân eden bu hadîslerle amel vâcib olur...» Hazret-i Ebû Said (radıyallahü anh)’ın «Hurmaya mukabil hurma satmak mı ribâ olmaya daha lâyıktır...» diyerek kıyas yolu ile istidlalde bulunması bu bâbtaki nehî hadîslerini duymamış olmasındandır. Duymuş olsa mutlaka onları delîl gösterirdi; çünkü hadîsler nasstırlar.