4696-) Bize Züheyr b. Harb da rivâyet etti. ki): Bize Abdurrahman b. Mehdi Şu-be-den bu isnâdla rivâyet etti. Ve hadîsinde şöyle dedi: «Bunun üzerine Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): onlar hakkında Allah-ın hükmü ile hüküm verdin!» Buyurdu. Bir defa da: Melik-in hükmü ile hükmettin!» buyurdular. hadîsi Buhârî «Kitâbü-l-Cihâd» «Kitâbü-l-isti-zân» ve «Kitâbü’l-Megâzî.-de; Ebû Dâvûd «Kitabü-l-Edeb»-de; Nesâî «Menâkıb» «Siyer» ve «Fedâil» bahislerinde muhtelif râvilerden tahrîc etmişlerdir. b. Muâz (radıyallahü anh) Evs kabîlesindendir. Evs kabilesi Benî Kureyza-tun müttefiki idi. Meşhur rivâyete göre Evsliler Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)-den Benî Kureyza-nın affını istemişler; o da: «Benî Kureyza hakkında sizden bir adamın hakemliğine razı olmaz mısınız?» diye sormuştu. Yahûdiler Sa-d b. Muâz-in hakemliğini kabul ettiklerini söylemişler; bunun üzerine Resûlü Ekrem (sallallahü aleyhi ve sellem) Hazret-i Sa-d-a haber gönderdi. Sa-d Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)-in yanına Ensâr-dan bazı akrabası ile birlikte gelmiş; ve Yahûdiler tarafından karşılanarak kendisine: «Yakınlarına iyilik et!» denilmişti. O da kendilerine şu cevabı verdi: Sa-d için Allah uğrunda hiç bir kimsenin levmine aldırış etmeyeceği zaman gelmiştir!» Bundan sonra da hükmünü verdi. Iyâz bu hadîsteki mescid kelimesinin râvi tarafından yapılmış bir tashif olmasını muhtemel görmektedir. Bu rivâyet Buhârî’de de «mescide yaklaşınca» şeklindedir. Kâdî şöyle diyor: «Eğer bundan Mescid-i Nebevi-yi kasdetti ise ben bunu vehim sayarım. Çünkü Sa-d Mescid-i Nebev!-den gelmişti. Nitekim ikinci rivâyette tasrîh edildiği vecihle Hazret-i Sa-d orada bulunuyordu. Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) Sa-d-a haber gönderdiği zaman Benî Kureyza-nın yanında idi. Sa-d-a gelmesi için oradan haber göndermişti. Eğer râvi Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)’in Benî Kureyza-da kaldığı müddetçe içinde namaz kılmak için bir mescid sınırladığını söylemek istedi ise vehim yoktur. Sahih olan rivâyet Müslim-den başkalarının rivâyetidir ki onda: Sa-d Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)-e yaklaşınca... denilmiştir...» Kâdî Iyâz-in beyanına göre hadîste gecen «Melik» tâbiri «Sahîh-i Müslim»in bazı nüshalarında «melek» şeklinde; «Sahîh-i Buhârî»nin bazı nüshalarında ise hem «melik» hem de «melek» olarak harekelenmiştir. Kâdî: «Eğer melek rivâyeti doğru ise ondan murâd Cibrîl (aleyhisselâm)-dır.» diyorsa da İbn-l-Cevzi bunu iki vecihle reddetmiştir: