6742-) Bana Muhammed b. Hâtim rivâyet etti. ki): Bize Şebâbe rivâyet etti. ki): Bize Abdü’l-Aziz El-Mâcîşûn Abdullah b. Dinar-dan o da İbn Ömer-den naklen rivâyet etti. Şöyle dedi: Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem): ki zulüm kıyâmet gününde karanlıklar (olacak) dir.»buyurdular. Ömer rivâyetini Buhârî «Kitâbu-l-Mezâlim»-de; Tirmizî -Kitâbu’l-Birr»-de tahric etmişlerdir. Tirmizî onun hakkında: «Bu Ijadîs Hasen Garibdir» demiştir. Iyâz’ın beyânına göre ulemâdan bazıları: «Bu hadîsden murad zahirî mânâsıdır. Yapılan zulüm kıyâmet gününde sahibine karanlıklar şeklinde tecelli edecek mü-minlerin nuru önlerinde yanlarında parlayıp dururken o yolunu bulamıyacaktır.» demişlerdir. buradaki karanlıklardan kıyâmetin şiddet ve dehşetleri kastedilmiş olabileceğini de söylemiştir. Cevzî diyor ki: «Zulüm iki suça şâmildir: Biri haksız yere başkasının malını almak diğeri adaleti emreden kimseye karşı gelmektir. Bu ikincisi daha beterdir. Çünkü zulüm hemen hemen Allah-dan başka yardımcısı olmayan zayıfa yapılır. Bu ancak kalbin kararmasından neş-et eder. Zira hidâyet nuruyla aydınlanmış olsa yaptıklarının sonunu düşünür.» Iyâz: Cimrilikten dolayı helâk olanlardan murâd; dünya helâkinin de âhiret helâkinin de olabileceği ihtimâli üzerinde durmuştur. Nevevî ikinci İhtimâli yani âhirette helâk olacakları mânâsını daha münâsib bulmuştur. Hem dünyada hem de âhirette helâk olacakları mânâsına gelmesi de muhtemeldir. Ulemâdan bir cemâat şuh ile buhl arasında fark görmüşlerdir. Bunların ikisi de cimrilik mânâsına gelmekle beraber; şuh buhlden daha şiddetlidir. Bazıları şuh-un cimrilikte hırs göstermek olduğunu söylemiş bir takımları da: «Bu hal ferdî işlerdedir. Şuh ise her şeye âm ve şâmildir.» demişlerdir. Bu husûsda daha başka tarifler de yapılmıştır.