7405-) Bana bu hadîsi Muhammed b. Hatim de rivâyet etti. ki): Bize Ravh b. Ubâde rivâyet etti. ki) ; Bize Saîd b. Ebî Arûbe Katâde-den rivâyet etti ki): Bize Enes b. Mâlik Ebû Talha-dan naklen anlattı. (Dedİ ki): Bedir harbi olduğu gün Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) küfıâra gâlib gelince Kureyş-in ulularından yirmi küsur adam hakkında (Ravh’ın hadîsinde yirmidört adam hakkında denilmiştir) emir verdi. Bunlar Bedr-in kuyularından bir kuyuya atıldılar... râvî hadîsi Sâbit-in Enes-den rivâyet ettiği hadîs mânâsında nak letmiştir. hadîsleri Buhârî «Cenaze» bahsinde tahric etmiştir. meleklerinin ibâresindeki zattan murad; Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)-dir. Bu ibarede onu ta-zime delâlet eden söz bulunmaması ölüyü imtihan içindir. Tâ ki soranın sözünden ta-zim hissesi kapıp da orada ta-zime kalkışmasın. Meleklerin suallerine mü-minler cevab verecektir. Çünkü Allah iman edenleri sözlerinde sabit küacakdır. Bundan sonra mü-min kıyâmete kadar in-am ve ihsan görecek kabri alabildiğine genişletilecektir. Kâdî Iyâz: «Bu genişletmenin zahiren anlaşıldığı gibi olması muhtemeldir. Ruhu iade edildiği vakit gözünün önünden etrafındaki kesif perdeler kaldırılır. Kabrin karanlığım ve darlığını hissetmez. Fakat bunun rahmet ve nimet için bir darb-ı mesel ve istiare olması ihtimali de vardır. Nitekim Allah onun kabrini sulasın denilir. Birinci ihtimal daha sahihtir.» diyor. Yine Kâdı-nin beyanına göre mü-minin ruhu hakkında: «Bunu hududun sonuna kadar götürün...» sözünden murad; Sİdretü-l-müntehâ-dır. Kâfirin son hududu ise siccindir. (sallallahü aleyhi ve sellem):in çarşafı burnuna götürmesi anlattığı pis kokudan dolayıdır. Bedir muharibleri hakkında küffârın birer birer isimlerini sayarak tepelenecekleri yeri göstermesi onun mucizelerindendir. Ölülerin Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)’in sözünü işitmelerine gelince Ma-ziri bazı ulemanın bu hadisin zahiriyle amel ederek: «Ölü işitir ..» dediklerini söylemiş. Sonra bunu kabul etmeyerek işitmenin Bedir-de öldürülenlere hâs olduğunu iddia etmişse de Kâdî Iyâz bu sözü reddetmiş hadislerde beyan edilen işitmenin umûmî olduğunu söylemiştir. «Kabirlere selâm vermeyi bildiren hadîsler bunu iktizâ etmektedir. Zahir ve muhtar olan kavil de budur.» diyor. ve Taviy kelimeleri taşla örülmüş kuyu mânâsına gelirler. Ulemâ cesetlerin kuyuya atılmasını defn ve hürmet saymamış bunun pis kokularından kurtulmak için yapıldığını söylemişlerdir. (sallallahü aleyhi ve sellem)’in: defnetmemeniz endişesi olmasaydı...» sözünden murad: Eğer kâfiri tahkir için yahut hayret ve dehşete düşerek takatsiz kaldığınız için defnetmeden bırakmanız endişesi olmasaydı ilah... demektir.