92-) Bize Ebû Bekr el -Mısrî Süleyman Ebû Eyyûb el -Huzâ-i-den (o) Yahya b. Sa-îd el -Umevi-den (o) Ma-rûf b. Harrabûz (veya) (Harbûz) el -Mekkî-den (o da) Hâlid b. Ma-dân-dan (naklen) haber verdi (ki Hâlid) şöyle dedi: Abdullah İbnu-l -Ehtem herkesle beraber Ömer b. Abdilaziz-in huzuruna girmişti. Ömer-i görür görmez huzurunda konuşmaya başladı. (Önce) Allah-a hamdü senada bulundu sonra şöyle dedi: "İmdi şüphe yok ki Allah mahlûkatı itaatlerine muhtaç olmayarak isyanlarından korkmayarak yaratmıştır insanlar o zaman mevki (hal) ve görüşlerinde değişik durumdaydılar. Araplar ise ister taşlık -dağlık yerlerde yaşayanlar olsun ister çadırlarda yaşayanlar olsun isterse de mal sahipleri olsun bu durumların en kötüsünde idiler. Önlerinden dünyanın iyi ve temiz nimetleri maişet bolluğu geçiyordu (ama) ne topluca Allah-dan bir şey istiyorlar ne de onun rızası için bir kitab okuyorlardı. Cehennemde idi dirileri ise kör ve pis. Bunun yanında istenmeyen yüz çevrilen daha sayılmayacak kadar çok şeyler! Ne zaman ki Allah onların üzerine bir rahmet yaymayı murad etti onlara kendilerinden öyle bir peygamber gönderdi ki "sizin sıkıntıya uğramanız ona çok ağır ve güç gelir. Üstünüze çok düşkündür müminleri cidden esirgeyici bağışlayıcıdır o." Allah ona rahmet etsin! Selâm Allah-ın rahmet ve bereketi üzerine olsun! (Fakat) bu onların onun vücûdunu yaralamalarına ona (sihirbaz şâir kâhin gibi (layık olmadığı) lakablar takmalarına mani olmadı. Halbuki beraberinde Allah-dan (gelen Hakk-ı) söyleyen bir kitap vardı. Başkası ile değil sadece onun emri ile kalkar (işlerini yürütür) yalnız onun izni ile göçerdi. Sonra geciktirilmemesi gereken görevle emredilip cihada teşvik edildiği zaman güç ve kuvveti Allah-ın emri için yayıldı (ona icabet etti). Allah da delilini üstün sözünü geçerli kıldı davetini ortaya çıkardı. (Sonunda) o dünyadan muttaki ve tertemiz olarak ayrıldı. Sonra ardından Ebû Bekr kalktı onun sünnetine uyup yolunu tuttu. Araplar veya onlardan bunu yapanlar dinden çıktı da o Resûlüllah-dan (sallallahü aleyhi ve sellem) sonra yalnız onun kabul etmiş olduğu şeyleri onlardan kabule yanaşdı. (Neticede) kılıçları kınlarından çekti ateşi meşalelerinde yaktı. Sonra da batıl taraftarlarını hak taraftarları ile bertaraf etti ve mafsallarını kesmekden toprağı kanlarıyla sulamakdan geri durmadı. Sonunda onları içinden çıkmış oldukları yere (yani toprağa) soktu karşı durdukları şeyi kabul edip boyun eğmeye zorladı. O Allah-ın malından (sütüyle) susuzluğunu giderdiği bir genç erkek deve ile bir çocuğunu emziren Habeşli bir cariye almıştı. Vefatı esnasında bunları boğazında duran bir şey olarak gördü de bunları kendisinden sonraki halifeye verdi. (Böylece) arkadaşının yolu üzere muttaki ve pâk olarak dünyadan ayrıldı. Sonra ardından Ömer İbnu-l -Hattâb kalktı şehirler kurdu (idaresinde) sertlikle yumuşaklığı birleştirdi. Kollarını sıvadı çabaladı gayret gösterdi. İşler için onlara denk (adamları) savaş için teçhizatını hazırladı: el -Muğîre b. Şu-be-nin hizmetçisi onu vurduğu zaman İbn Abbâs-a halka katili tanıyıp tanımadıklarını sormasını emretti. (Katilin) el -Mugire b. Şu-be-nin hizmetçisi olduğu söylenince Rabbine yüksek sesle hamdetti. kendisini ganimet malında (fey-de) hakkı olan bir (müslüman) vurmamıştı. (Böyle olsaydı vuran kimse) hakkını tam vermemesi sebebiyle kanım helâl sayıp (vurduğu) şeklinde delil getirir (iddiada bulunabilirdi). (Hazret-i Ömer de) Allah-ın malından seksen bin küsur (dirhem) almıştı. Bu sebeple çocuklarının (almış olduğu bu parayı ödeme) taahhüdüne razı olmayarak (onu ödemek için) evlerini sattı ve (parayı) kendisinden sonraki halîfeye ödenmek (üzere verdi). (Neticede) iki arkadaşının yolu üzere muttaki ve pâk olarak dünyadan ayrıldı. Sonra ey dünyanın süsü püsü içinde yetişen Ömer! seni dünyanın hükümdarları doğurdu memelerini sana yudumlattılar. (Sen de) o (dünyayı) kendi kaynaklarında arayarak içinde büyüdün. Ama ne zaman ki (dünyanın) idaresi sana verildi onu Allah-ın atmış olduğu yere attın. Azıklandığın (az bir miktar) hariç onu terkedip (kendinden) uzaklaştırdın pis buldun onu. Bundan dolayı seninle kederimizi kaldıran seninle üzüntümüzü gideren Allah-a hamdolsun. Artık sağına -soluna bakmadan (hak bildiğin yolda) yürümeğe devam et. Çünkü hakka hiçbir şey güç gelmez batıla da hiçbir şey kolay gelmez. Bu sözümü böylece söyler ve Allah-dan kendim için erkek ve kadın mü-minler için mağfiret dilerim!" (Râvî) Ebû Eyyûb dedi ki; daha sonra Ömer b. Abdilazîz (herhangi) bir şey hakkında "İbnu-l -Ehtem bana sağına -soluna bakmadan yürümeğe devam et!" dedi derdi.