AFETZEDELERDE GÖZLEMLENEN TEPKİLEREGÖRE MANEVİ

İLKYARDIM

Fiziksel Tepkilere Göre Manevi İlk Yardımı NasılUygulamalısınız?

• Afet sonrasıverilenfizikseltepkiler; bitkin- lik, uykuya dalmak, uykuyu sürdürmekveya uzunsüreuyumak,yemebozuklukları,mide ve bağırsak sorunları, kasılma, kalp çarpıntı- sı, baş-göğüs ağrısı, ani hareketler, irkilmeler vb.tepkilerdir.

• Yukarıdaki tepkilerifark ettiğinizde afetze- deyeşefkatlibirsestonuile“yanındayız, güvendesin” mesajı veren sakinleştirici cüm- lelerkurunvegöztemasınadikkatedin.

• Anifizikseltepkilerdekişiyişimdikiâna getirmekönemlidir.Bedenduruşuveba- kışlarıyla, gerçeklikten kopuk olduğunu dü- şündüğünüzdonupkalmışkişilerinhemen kendisiyleveçevresiylebağkurmalarını sağlayınveonuiçindebulunulanânageti- ren sorularsorun (Adınız nedir, neredeyiz, ben kimim, sayı sayar mısın, etrafta şu an ne var,hangigündeyizvb.).

• Afetzededennefeslerine,seslere,kuruluk ve sıcaklık gibi şeylere odaklanmasını iste- yin.Başkabiryöntemolarakayağınıveelini yere koyarak zemini hissetmesini de sağla- yabilirsiniz.Buradaamaçonu“şimdideve burada”tutmayaçalışmaktır.

• Şokdurumundaafetzedeninellerindenveya omuzlarından hafifçe tutun. “Gözlerime bak, beraber nefes alalım!” diyerek derin nefesler alın. Kişi sakinleşinceye kadar siz kendi sa- kinliğinizikoruyarakbunadevamedin.

• Afetzedenin vefat haberi alması veya bir art- çısarsıntısonrasıanidenkasılmasıgibifizik- sel tepkiler gösterdiğini gördüğünüzde, ona nefesvebedenegzersizleriyaptırın.

• Nefes egzersizinde afetzedeye; burnundan yavaşve mümkün olduğunca derin nefes al- masını, nefesini birkaç saniye tutmasını ve nefesiniağzındankontrollübirşekildeyavaş yavaşvermesinisöyleyin. Siz de onunla bir- likte uygulayın. Nefes egzersizine 5-10 dk. devam edin.

• Beden egzersizinde ise derin nefes alıpver- meyedevamederken,kollarıyanadoğru açıpkapatmak,ayaklarıönearkayahareket ettirmekgibitemelgevşemeegzersizleri yaptırın.Buna5-10dk.devamedin.

• Nefes ve beden egzersizleri, kasların biraz gevşemesine, kan akışının düzenlenmesine vekişininsakinleşmesineyardımcıolur.

• Afetzedenin durumuna göre görselleştirme tekniğini de uygulayın. Kişinin kendini, hu- zurlu hissettiği bir yerde hayal etmesini is- teyinvestresazaltangörselimgeleroluştu- rarak fiziksel olarak sakinleşmesine yardımcı olun.

• Afetzedeniniçindebulunduğudurumun olumlu taraflarını hatırlatan cümleler kur- masına yardımcı olun. “Tamam, geçti ve ben iyiyim.”, “Şükürlerolsun kiyaralarım iyileşi- yor.” gibi cümleler onun fiziksel olarak rahat- lamasınadayardımcıolur.

• Afetzedenin gerilimini azaltmak için ayak- taysa oturmasını, oturuyorsa yatmasınıtav- siye edin ve bunun Peygamber Efendimizin uygulamasıolduğunuhatırlatın.

• İrkilme,kasılmagibianifizikseltepkilerin olmadığı ama uyku bozukluğu, bitkinlik gibi genel fiziksel tepkilerin olduğu durumlarda kişiye,şifadileyendualaredin.

• İzin vermesi ve talep etmesi hâlinde, ağrıyan yerineelinizikoyupşifaayetleriokuyarak duaedin.BununPeygamberimizinuygula- masıolduğunuonahatırlatın.

DuygusalTepkilereGöreManeviİlk YardımıNasılUygulamalısınız?

• Afet sonrası duygusal tepkiler; şok, üzüntü, sabırsızlık,çaresizlik,öfke,suçluluk,korku, kaygı,umutsuzlukvb.tepkilerdir.

• Afetzede yoğun duygulardan dolayıiç kont- rolünükaybedip“Aklımımıkaybediyorum?” gibibirhissekapılmışsaonabunun“anormal durumlarakarşıverilennormaltepkiler”ol- duğunu hatırlatın. Çoğu kişinin benzer tepki- ler verdiğini belirterek zamanla bu tepkilerin azalmasınıumduğunuzu söyleyin.

• Afetzedesize,insanlara,kurumlara,tabiata veAllah’akarşıöfkeduyabilir.Bunlarınhep- sinidoğalkarşılayın.

• Öfkesinisize yansıtırsa sakinliğinizikoru- yun.Özürdileyipizinisteyerekyanından ayrılınvetekrargörüşmekisterseyanında olduğunuzuhatırlatın.

• İnsanlara ve kurumlara yönelik öfke cümle- lerine cevap vermeye çalışmayın. Örneğin, “Kimse yemek vermiyor!” cümlesini kuran birine “Olur mu, çadırın yemek dolu.” deme- yin.Kurduğucümlelerleöfkesiniatmasına izin verin.

• Tabiata yönelik öfke cümlelerine “Doğanın kanunu bu.” gibi açıklayıcı cevaplarverme- yin.Söylediklerigerçeğiyansıtmasabile duygularınıifade etmesineizin verin.

• Allah’a yönelik öfke cümlesi kurarsa “Böyle söylemegünahagirersin,Allah’asığınman gereken zamanda O’ndan uzaklaşıyorsun, yapma.” gibicümlelerkurmayın.Aynıza- manda“Haklısın.”diyerekonaylamayın. Afetzedeyekendisinisuçluhissettirecek, manevibiryükyükleyecekifadelerden ka- çının.

• Afetzede yaşananların sorumluluğunu üstü- ne alıp kendini suçlayabilir, hayatta kaldığı içinkendinikötühissedebilir.“Ben‘gidelim’ demeseydim ölmeyecekti.”, “O molozları kal- dırabilseydim kurtulacaktı.” gibi düşüncelere kapılabilir. Böyle bir durumda yaşananların

onun sorumluluğunda olmadığını hatırlatın (Busüreçteseninbirsuçunyok,elindenge- leniyapmışsın,başkasıdaolsabirşeyyapa- mazdı,bendeyapamazdımvb.).

• Afetzede ve afete şahit olanlar hayatta kalan oldukları için suçluluk duyabilir (Keşke ben deölseydim,keşkebendedeprembölgesin- de olsaydım vb.). Suçluluk duygusuyla kişi- lerkendilerine acıveren eylemleriyapmayı tercihedebilirveyakendilerineiyigeleney- lemlerdenuzaklaşabilir(Biryakınınıkaybet- tiğiiçinsaatlerce soğukta kalmakveyaek- randakidepremzedelerigörüp kendievinde yemek yiyememek vb.). Bu durumdaki kişiye vefat edenler için yapabileceklerini hatırlatın (Onun için dua edebilirsinvb.).

• Suçlulukduygusuyaşayanlarınyalnızkal- mamasınısağlamaya çalışın. Ortak etkinlik- lerdenonlarıhaberdaredin.

• Afetzedeler Allah’a karşı da suçluluk hisse- debilir (Ailemi koruyamadım, şimdi Allah’a nasılhesapvereceğimvb.).Kısavebasit cümlelerle Allah’ın yeryüzüne koyduğu dü- zeniveinsanlarınsorumluluklarınıhatırlatın veuzundinîaçıklamalaragirmeyin.

• Allah’akarşıhissedilensuçlulukiçinafet- zedeye,hemkendisorumluluğununsınırlı olduğunu hem deAllah’ın affediciolduğunu hatırlatın.

• “Yanıldığınızhusustasizegünahyoktur.Fa- kat bilinçli ve kasıtlı olarak yaptıklarınızdan

sorumlusunuz. Allah çok bağışlayıcı ve engin merhamet sahibidir.” (Ahzâb, 33/5)ayetinde ol- duğu gibi afetzedelerin bilinçli olarak kimse- ye zarar vermedikleri için hata da etmedikle- rinionlarasöyleyin.

• “er-Rahmân(tümvarlıklarakarşışefkatli)”, “er-Rahîm(kâinatakarşımerhametli)”ve “el-Mucîb (duaları kabul eden)” gibi esmalar- la Allah’a yönelmeyi tavsiye ederek O’nun affediciliğinihatırlatın.

• Afetzedenin güçlü manevi yönlerini ortaya çıkarmayaçalışın.Busayedeyalnızlıkve çaresizlik duygularından kurtulmasına yar- dımcı olun.

• Afetzedenin hissettiği üzüntü ile başa çıka- bilmesiveyüreğiniferahlatmasıiçinAllah’a dua edin. İsterse beraber dua edebileceğinizi söyleyin.

• Dua teklifinizikabuletmesinide reddetme- sinidedoğalkarşılayın.

• Duateklifinizi kabul etmesi hâlindegönül- lereşifaveren,ruhusakinleştiren,dayanma gücünüartıranveumutaşılayanifadeleri kullanarakAllah’aduaedin.

• Afetzede isterse dua cümlelerinizitekraret- mesineizinverin.

BilişselTepkilereGöreManeviİlkYardımı NasılUygulamalısınız?

• Afetsonrasıbilişseltepkiler;olayıinkâr,dü- şünce dağınıklığı, yanlış çıkarımlar, unutkan- lık,intihardüşüncesivb.tepkilerdir.

• Afetve acildurumlarda insanların genelola- rakilktepkisişokveinkârdır.Afetzededep- remiveya vefathaberini reddettiği zaman ona “Eşini/arkadaşını defnettik, görmüyor musun evler yıkıldı!” gibi cümleler kurmayın.

• İnkârsürecindekikişininyanındaolunancak “Haklısın, o ölmedi.” gibi cümlelerle inkârını onaylamayın, sakince onu dinlediğinizi ona hissettirin.

• İnkârbirsüreçtirveçoğukişidebirsüreson- raortadankalkar.Bubilgiyivarsaafetzede- ninyakınlarıylapaylaşın.

• İnkârın geçmemesi hâlinde bir psikoloji uz- manındanyardımalmasıgerektiğinihatırla- tın.

• Afetzedenin bilişsel çarpıtmalarının farkında olun. Bilişselçarpıtmalar; aşırıgenelleme (Artık hep yalnız kalacağım.), kişiselleştirme (Ölümüne ben sebep oldum.), zihin okuma (Banaçokkızgın,neyaptımki!),etiketleme (Ben beceriksiz biriyim.) ve suçlama (Her şey ailemin suçu.) gibi bir dizi yanlış bilişsel çıka- rımlardır.

• Bilişselçarpıtmalarıfarkedince,insanın başına gelen olayları seçemediğini ama bu

olaylarakarşıtavrınıseçebildiğinionahatır- latın.

• AfetiAllah’ın cezası olarak algılayan bir afet- zedeilekarşılaşıncaonakısaveözbirşekil- de afetlerin ceza olmadığını hatırlatın.

• Allah’ıninsanlarazulmetmediğiniancak insanların tedbirsiz davranarak ve tabiatın kanunlarınauyumluyaşamayarakbedel ödemek zorunda kaldıklarınıanlatan ayet vehadislerdenistifadeedin.AfetzedeyeAl- lah’ın rahmet ve merhametini anlatan örnek- ler verin.

• Yargılayıcı değil, bilgilendirici cümleler ku- run (“Bu düşüncen çok yanlış!” demek yeri- ne “Konuyu birde şöyle düşünmeye ne der- sin?”demekgibi).

• Muhatabınızın yanlış bilişsel çıkarımlarının doğrularınıkısave net birdille ifade edip o ankiduygudurumunaodaklanın.

• Derinbilişselsorgulamalarınakutdönem- den sonra manevi danışmanlık süreçlerinde irdelenmesi gerektiğini hatırınızda tutun.

DavranışsalTepkilereGöreManeviİlk YardımıNasılUygulamalısınız?

• Afetsonrasıdavranışsaltepkiler;içekapan- ma, irkilme, yerinde duramama, anive aşı- rı hareketlerveya tamamen eylemsizlik vb. tepkilerdir.

• Yukarıdaki davranışların kaynağını gözleyin ve kişiyi, anlık rahatlamak adına alkol almak, madde kullanmak gibiyanlış davranışlardan uzaktutmayaçalışın.

• Yardım etmek, abdest almak, namaz kılmak, duaetmekgibieylemlerinsadecemanevi değil fiziksel ve psikolojik etkilerini de hatır- latan cümleler kurun ve muhatabınızın kendi manevi güç kaynaklarını keşfetmesine yar- dımcı olun.

• Afetzedeyeeskidenonahuzurvereneylem- lerinnelerolduğunusorunvemümkünse bunlarıbirlikte yapmaya çalışın.

• İnancından destek almasına yardımcı olun, inancına dayalıdavranışlarınıpekiştirin (Dua eden birine “Beraber dua etmek ister misin?”,namazkılanbirine“Berabernamaz kılmakistermisin?”demekvb.).

• Küçükdavranışlardanbüyüksevaplarkazan- manın mümkün olduğunu ve her iyiliğin bir sadakaolarakAllahkatındaödülkazandırdı- ğınıafetzedeyehatırlatın.

• Dininyasakladığıdavranışlardanherdurum- dauzak durmanın öneminive mükâfatınıha- tırlatın.

• Dinî içerikli hatırlatmalarda “Böyle yapma- lısın.”, “Şöyle yapman gerekir.” gibi emredici birdilkullanmayın.“BöyleyaparsanAllah katındamükâfatınıalırsın,sendekendini daha iyihissedersin.” gibibilgilendiricive olumlu duyguları öne çıkarıcı bir dil kullanın.