1.Manevi ilk yardım destek ekibi olarak önce- likle kendinize şu soruları sorun:

⦁Afet bölgesine indiğimde tetiklenebilecek benzer travmalarım var mı? Psikolojik sağ- lamlığım ne durumda?

⦁Bölgeye inmeme engel olan herhangi bir güçlük var mı (sağlık problemleri, ailenizde bakıma ihtiyaç duyan kişiler, ölüm, hamile- lik, doğum vb.)?

⦁Mevcut afeti yaşadım mı? Afette kaybetti- ğim yakınlarım var mı?

⦁Karşılaşmam muhtemel fiziksel ve psikolojik zorluklarla baş etme noktasında dayanıklılı- ğım var mı?

⦁Bu sorulara “evet” cevabı veriyorsanız ve bunlarla baş edemiyorsanız afet bölgesi gö- revine gitmeyin veya bu durumların üstesin- den gelmek için özel destek alın.

2.Harekete geçme nedenlerinizi belirleyin. Sağlıklı nedenlerinizi artırmaya, sağlıksız ne- denleriniz üzerine düşünerek bunları ortadan kaldırmaya çalışın.

Sağlıklı neden örnekleri:

⦁İnancım ve değerlerim beni harekete geçme- ye ve yardım etmeye motive ediyor.

⦁Çevremdeki insanlardan ve afet bölgesinden aldığım endişe, korku, kayıp ve yalnızlık an- latımları beni etkiliyor.

⦁Mağdurlara yönelik şefkat besliyorum.

Sağlıksız neden örnekleri:

⦁Kendi dertlerime deva bulurum ümidiyle gö- rev almak istiyorum.

⦁Kendimi güçlü hissetmek için “harekete geç- mek” ve “ön plana çıkmak” istiyorum.

⦁İyi ve önemli şeyler yapan biri olarak anıl- mak istiyorum.

⦁Mecbur tutulduğum için gidiyorum.

⦁Kişisel ihtiyaçlarınızı hazırlayın (Mevcut ilaç- larınız, hijyen malzemeleri, mevsime uygun kıyafet, telefonlar için güç ünitesi vb.).

⦁Gidilecek bölgenin hava durumu, afetin et- kisi, mevcut kayıplar, konaklama imkânları, kalınacak süre vb. hususları göz önünde bu- lundurun. Ani program değişikliklerine hazır olun.

⦁Gidilecek bölgede iş birliği gerekebilecek kurumlar ve kişilerle ilgili iletişim bilgilerini

kaydedin. Bu bilgileri sadece telefona değil, küçük bir not defterine de yazın. Telefonu kullanamamanız durumunda ve acil durum- larda notlarınıza ihtiyaç duyabilirsiniz.

⦁Yanınıza size güç verecek sembolik eşyalar alın (küçük bir Türk bayrağı, çocuğunuzun yaptığı bir resim, sevdiğinizin bir hediyesi, dua kitabı vb.). Bunlar size görevinizin öne- mini hatırlatarak manevi destek sağlayacak- tır.

⦁Hizmet sunarken motivasyonunuzun yüksek olması önemlidir. Hassas olduğunuz konu- lar varsa örneğin; çocuklarla ilgilenmek sizi daha çok zorluyorsa veya çocuklarla ilgilen- meyi özel olarak istiyorsanız bunu koordina- törlere bildirin.

⦁Bölgeye ne için gittiğinizi zihninizde daima canlı tutun ve uzmanlığınız olmayan konu- lara asla girmemeniz gerektiğini kendinize hatırlatın.

⦁Bölgeyi kısaca inceleyin, etrafı tanımaya ça- lışın.

⦁Afet bölgesi ile ilk karşılaşma anında duy- gularınızı bastırmayın, ”Ben destek ekibiyim güçlü olmalıyım.” gibi cümleler kurmayın. Gerçekle yüzleşmek, duygularınızın yatış- ması ve harekete geçmek için kendinize za- man verin. Sonra göreve başlayın.

⦁Beklentiniz kesinlikle herkese ve her şeye yetişip bütün sorunları çözmek olmasın. Saha şartları ve süre buna müsait değildir.

⦁Hedefiniz afetzedeye elinizden geldiğince destek hizmeti sağlamak ve onu daha sonra yapılacak olan manevi danışmanlık için ha- zırlamak olmalıdır.

⦁Görevinizi hakkıyla yerine getirdikten sonra Allah’a tevekkül etmeyi bilin.

Manevi İlk Yardım Uygulamasının Temel İlkeleri Nelerdir?

Manevi ilk yardım hizmeti verirken fiziksel ve psikolojik ilk yardımın temel ilkelerini de bilin ve gerekli durumlarda uzmanlara yönlendirin.

Fiziksel ilk yardımda temel amacın vücut bütün- lüğünün korunması ve bu bütünlüğü tehdit eden unsurların giderilmesi olduğunu hatırlayın.

Psikolojik ilk yardımın “izle-dinle-bağ kur” aşa- malarını hatırda tutun. “İzle”, sahanın ve afetze- delerin gözlemlenmesini; “dinle”, afetzedelerin etkin dinlenmesini; “bağ kur”, afetzedelerin so- runlarına çözüm önerileri getirilmesini ifade eder.

  1. Manevi Unsurları Gözlemleyin

Hizmet alanını ve afetzedelerin durumunu göz-

lemleyerek dinî ve manevi unsurları tespit edin. Afetzedenin yaşam alanında (çadır, konteyner, yurt vb.) Kur’an-ı Kerim, dua kitabı, seccade, na- maz örtüsü, tesbih, Türk bayrağı, aile fotoğrafı gibi ona manevi açıdan güç verecek unsurlar var mı? Afetzede dua etmek, tesbih çekmek gibi ey- lemlerde bulunuyor mu? Afetzede diğer insanlar- la iletişim kuruyor ve onlara destek oluyor mu?

  2. İletişim Kurun ve Dinleyin

Sakin ve sıcak bir ses tonu ile yanına gidin, ken- dinizi tanıtın ve onun için geldiğinizi söyleyin. Bu sırada muhatabınızın tepkilerini gözlemleyin. Sizinle iletişim kurmak istemezse bunu anlayışla karşılayın. Size olumlu yanıt verirse görüşmeyi sürdürün. Buradaki en önemli desteğin etkin din- lemek ve ona güven vermek olduğunu unutmayın.

  3. Manevi Stresi Azaltın

Afetzedenin yaşadığı manevi strese dikkat edin ve mümkün olduğunca bu stresi azaltın. Örne- ğin; ibadetlerini yerine getirmediği için kendini günahkâr hissediyorsa deprem anında orada ol- malarının kendi suçu olduğunu ve Allah katında yakınlarının ölümünden sorumlu tutulacağını düşünüyorsa veya vefat eden yakınının ahiret- teki durumundan endişeleniyorsa bunlar onun üzerinde manevi bir stres oluşturur. Kısa ve öz bir şekilde sağlam kaynaktan doğru bilgi vererek ma- nevi stresi azaltın.

  4. Manevi Güç Kaynaklarını Destekleyin

Afetzedenin manevi güç kaynaklarını keşfetme- sine yardımcı olun ve bunları destekleyin. Afetze- de dua ediyorsa onunla beraber dua etmeyi teklif etmek, ibadet ediyorsa onu cemaatle namaza da- vet etmek, tesbih çekiyorsa esmâ-i hüsnâdan ör- nekler vermek gibi eylemler onun manevi açıdan kendini güçlü hissetmesine yardımcı olacaktır.

  5. Allah ile İlişkisini Güçlendirin

Afetzedeye doğrudan Allah ile ilişki içinde oldu- ğunu hatırlatın. Allah’ın her an onunla olduğunu, hâlini bildiğini, dualarını duyduğunu, O’nun her şeye gücünün yettiğini söyleyin. Hem kendi yü- reğine ferahlık vermesini hem de vefat eden ya- kınlarına iyi muamele etmesini Allah’tan isteye- bileceğini hatırlatarak afetzede ile inandığı yüce varlık arasındaki bağı güçlendirin. İhtiyaç duydu- ğunda manevi destek alabileceği kaynakların bil- gisini de verin.

Manevi İlk Yardım Sırasında Kendinizi Korumak İçin Neler Yapmanız Gerekir?

⦁Manevi ilk yardımı mümkün olduğunca iki- şer kişilik gruplar hâlinde verin. Şartlar ağır olduğu için birbirinizi desteklemeyi ihmal etmeyin ve fikir alışverişinde bulunun.

⦁Manevi ilk yardım ekibi olarak birbirinizi din- leyin.

⦁Etrafınızdaki takım arkadaşlarınızı gözlem- leyin ve hâlsizlik, ağlamaklı bir durum gibi olumsuz belirtiler verdiklerinde onlara ge- rekli desteği sağlayın.

⦁Enerjinizi yeniden toplamak için mümkün olduğunca dinlenmeye ve mola vermeye ça- lışın.

⦁Yemek ve uyku düzeninizi bozmamaya gay- ret edin. Canınız istemese de hizmete devam edebilmek için yemek yemeniz gerektiğini unutmayın.

⦁Sevdiklerinizle iletişim kurarak moralinizi yüksek tutmaya çalışın.

⦁Yaşadıklarınız hakkında yazı yazmak veya günlük tutmak kendinizi iyi hissetmenize yardımcı olabilir, uygulamaya çalışın.

⦁Not alacak imkânınız yoksa ses kayıtları al- mayı deneyin.

⦁Gergin hissettiğinizde sakinleşmek için ya- vaş ve mümkün olduğunca derin nefes alın, nefesinizi kontrollü bir şekilde yavaşça verin. Nefes egzersizine 5-10 dakika devam edin. Bu egzersizi gerekli durumlarda afetzede- lerle de yapın.

⦁Kendinizi iyi hissetmediğinizde uzman des- teği almayı ihmal etmeyin.

Manevi Başa Çıkma Yöntemlerini Nasıl Uygulayabilirsiniz?

Göreve gitmeden önce, göreviniz sırasında ve göreviniz bittikten sonra aşağıda verilen manevi başa çıkma yöntemlerini uygulayın. Bunlardan uygun olanları afetzedelerle de paylaşın.

⦁Dua edin ve çevrenizden de size dua etme- lerini isteyin.

⦁Size umut veren, sizi dinlendiren seslerden Kur’an tilaveti dinleyin.

⦁Sizi sakinleştiren ve size güç veren dinî mu- siki icralarını dinleyin.

⦁Zorluklarla karşılaştığınızda size güç veren ayetleri ve dinî eserleri yeniden okuyun.

⦁Talep eden afetzedelere de Allah’ın merha- metini hatırlatacak şekilde Kur’an-ı Kerim okuyun.

⦁Çevrim içi dua ve hatim gruplarına katılmak gibi eylemler yapın. Afetzedelere pek çok in- sanın kendileri için dua ettiğini söyleyin.

⦁İçinizden daima Allah’tan size bir sükûnet göndermesini ve yaptığınız manevi destek hizmetinde size yardımcı olmasını isteyin. Görüşmeniz izin verdiği ölçüde afetzedelere her an Allah ile birlikte olduklarını hatırlatın. “es-Semi (işiten)”, “el-Basîr (gören)”, “el-Muîn (yardım eden)”, “el-Mucîb (dualara icabet eden)” esmalarını örnek verebilirsiniz.

⦁Ferahlamak ve umutla dolmak için Allah’ı çokça zikredin. Talep etmeleri hâlinde dep- remzedelere de bunu tavsiye edin.

⦁Sorumluluğunuzu en güzel şekilde yerine getirdikten sonra süreci Allah’a havale etme- niz gerektiğini yani tevekkül etmeyi kendini- ze sık sık hatırlatın.

⦁Mümkünse dua günlüğü veya şükür günlüğü gibi yazılı notlar tutun veya ses kayıtları alın.

Manevi İlk Yardımı Nasıl Sonlandırmalısınız?

⦁Afetzedeye manevi ilk yardım görevinizin tamamlandığını ve bölgeden ayrılacağınızı bildirin.

⦁Afetzedeye sizden sonra kimin veya kimle- rin destek olacağının bilgisini verin.

⦁Sizden sonra yardım edecek kişi belli ise im- kânlar dâhilinde afetzedeyi onunla tanıştı- rın.

⦁Manevi desteğe ihtiyaç duyması hâlinde yetkililere hangi yolla başvurabileceğini açıklayın, mümkünse irtibat için kurumsal telefon numaraları bırakın.

⦁Afetzedenin umuduyla ve inancıyla hayata tutunması konusunda onu cesaretlendirin.

⦁Afetzedeye kendi manevi güç kaynaklarını ve yapabileceklerini hatırlatın.

⦁Afetzede ile görüşmeleriniz nasıl geçerse geçsin ona dua ederek güzel bir şekilde veda edin.

⦁Sonrasında da kendisine ve yakınlarına özel olarak dua edeceğinizi bildirin.

⦁Afet bölgesi ile ilgili notlarınızı sizden sonra görev alacak olan arkadaşlarınızla ve amiri- nizle paylaşın.

Afet Bölgesi Görevinden Dönüşte Kısa Vadede Neler Yapmalısınız?

⦁Görevden döndükten sonra bir süre daha ya- şadıklarınızın etkisinde kalacağınızı bilin.

⦁Afet bölgesinde tecrübe ettiklerinizi yakın çevrenizle paylaşın, duygularınızı bastırma- yın.

⦁İrkilme, uykuya dalamama, dalgınlık, derin üzüntü gibi ikincil travma tepkilerinizin do- ğal olduğunu bilin. “İkincil travma”, kendisi afete maruz kalmasa da afetten etkilenenle- ri gören kişilerde oluşan travmatik etkilerdir.

⦁Günlük yaşamınıza ve ailenize kavuştuğu- nuz için şükredin,kendinizi suçlamayın.

⦁“Üzüntümü aile bireylerine yansıtmamalı- yım.” diye kendinizi zorlamayın.

⦁Duygu durumunuz tam olarak düzelmeden kendi şehrinizdeki afetzedelere yardıma koşmayın.

⦁Hayatınızdaki anlamlar ve değerler değişti mi gözlemleyin.

⦁Farkındalığınızı artırmak için şükür günlük- leri tutun. Şükür günlüğü; güzel anılarınızı, şükrettiğiniz konuları ve olumlu duyguları- nızı yazdığınız veya çizdiğiniz günlüklerdir.

⦁Afetin büyüklüğüne rağmen kendi imkânla- rınızı kullanarak sınırlı da olsa afetzedelere destek olduğunuzu hatırlayın ve verdiğiniz desteği küçümsemeyin.

⦁Mümkünse işinize ve rutin hayatınıza dön- meden önce bir süre dinlenin.

Afet Bölgesi Görevinden Sonra Uzun Vadede Neler Yapmalısınız?

⦁Afet bölgesi görevinizin bir ay sonrasında kendinizde hâlâ travmatik etkiler var mı göz- lemleyin.

⦁Uyku ve yeme sorunları, kabuslar, seslere karşı aşırı duyarlılık, çaresizlik, yoğun üzün- tü, davranışlarınızı kontrol edememe gibi durumları yaşadığınızı fark ederseniz mutla- ka psikolojik uzman desteği alın.

⦁Hayatın anlamı ve acıların insanda olumlu değişimlere yol açabileceği noktasında ki- taplar okuyun.

⦁Yaşadığınız tecrübenin sizin bakış açınıza olumlu katkıları üzerine düşünün, hatta dü- şüncelerinizi ve hatıralarınızı yazın.

⦁Size iyi gelen duaları ve Kur’an-ı Kerim tila- vetini dinlemeye devam edin.

⦁Sanatın rehabilite edici etkilerinden fayda- lanın.

⦁Kendinize, ailenize, afetzedelere, milletimi- ze ve tüm insanlara dua etmeye devam edin.

⦁Peygamberler ve diğer İslam büyüklerinin yaşamlarındaki zorluklar ve bunlarla nasıl başa çıktıkları üzerine düşünün.

⦁Bu dünya ve ahiretin yegâne sahibinin Allah olduğunu, O’nun tüm kullarına adaletle mu- amele ettiğini hatırlayın ve O’na sığının.

Senin kalbini ferahlatıp genişletmedik mi? Belini büken yükü üzerinden kaldırmadık mı?

Senin şanını yüceltmedik mi?

Şüphesiz güçlükle beraber bir kolaylık vardır. Gerçekten güçlükle beraber bir kolaylık vardır.

Öyleyse bir işi bitirince diğerine koyul.

Ancak Rabbine yönel ve yalvar.

(İnşirâh, 94/1-8)